เอวํ ภควา อิมมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทเสสิฯ เทสนาปริโยสาเน จ วุตฺตสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย เมตฺตคูสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. โธตกสุตฺตวณฺณนา

[1068-9] ปุจฺฉามิ ตนฺติ โธตกสุตฺตํฯ ตตฺถ วาจาภิกงฺขามีติ วาจํ อภิกงฺขามิฯ สิกฺเข นิพฺพานมตฺตโนติ อตฺตโน ราคาทีนํ นิพฺพานตฺถาย อธิสีลาทีนิ สิกฺเขยฺยฯ อิโตติ มม มุขโตฯ

[1070] เอวํ วุตฺเต อตฺตมโน โธตโก ภควนฺตํ อภิตฺถวมาโน กถํกถาปโมกฺขํ ยาจนฺโต ‘‘ปสฺสามห’’นฺติ คาถมาหฯ ตตฺถ ปสฺสามหํ เทวมนุสฺสโลเกติ ปสฺสามิ อหํ เทวมนุสฺสโลเกฯ ตํ ตํ นมสฺสามีติ ตํ เอวรูปํ นมสฺสามิฯ ปมุญฺจาติ ปโมเจหิฯ

[1071] อถสฺส ภควา อตฺตาธีนเมว กถํกถาปโมกฺขํ โอฆตรณมุเขน ทสฺเสนฺโต ‘‘นาห’’นฺติ คาถมาหฯ ตตฺถ นาหํ สหิสฺสามีติ อหํ น สหิสฺสามิ น สกฺขิสฺสามิ, น วายมิสฺสามีติ วุตฺตํ โหติฯ ปโมจนายาติ ปมาเจตุํฯ กถํกถินฺติ สกงฺขํฯ ตเรสีติ ตเรยฺยาสิฯ

[1072-5] เอวํ วุตฺเต อตฺตมนตโร โธตโก ภควนฺตํ อภิตฺถวมาโน อนุสาสนิํ ยาจนฺโต ‘‘อนุสาส พฺรหฺเม’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ พฺรหฺมาติ เสฏฺฐวจนเมตํฯ เตน ภควนฺตํ อามนฺตยมาโน อาห – ‘‘อนุสาส พฺรหฺเม’’ติ ฯ วิเวกธมฺมนฺติ สพฺพสงฺขารวิเวกนิพฺพานธมฺมํฯ อพฺยาปชฺชมาโนติ นานปฺปการตํ อนาปชฺชมาโนฯ อิเธว สนฺโตติ อิเธว สมาโนฯ อสิโตติ อนิสฺสิโตฯ อิโต ปรา ทฺเว คาถา เมตฺตคุสุตฺเต วุตฺตนยา เอวฯ เกวลญฺหิ ตตฺถ ธมฺมํ, อิธ สนฺตินฺติ อยํ วิเสโสฯ

ตติยคาถายปิ ปุพฺพฑฺฒํ ตตฺถ วุตนยเมว อปรฑฺเฒ สงฺโคติ สชฺชนฏฺฐานํ, ลคฺคนนฺติ วุตฺตํ โหติฯ เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมวฯ

เอวํ ภควา อิมมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทเสสิฯ เทสนาปริโยสาเน จ วุตฺตสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย โธตกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อุปสีวสุตฺตวณฺณนา

[1076] เอโก อหนฺติ อุปสีวสุตฺตํฯ ตตฺถ มหนฺตโมฆนฺติ มหนฺตํ โอฆํฯ อนิสฺสิโตติ ปุคฺคลํ วา ธมฺมํ วา อนิสฺสิโตฯ โน วิสหามีติ น สกฺโกมิฯ อารมฺมณนฺติ นิสฺสยํฯ ยํ นิสฺสิโตติ ยํ ปุคฺคลํ วา ธมฺมํ วา นิสฺสิโตฯ

[1077] อิทานิ ยสฺมา โส พฺราหฺมโณ อากิญฺจญฺญายตนลาภี ตญฺจ สนฺตมฺปิ นิสฺสยํ น ชานาติ, เตนสฺส ภควา ตญฺจ นิสฺสยํ อุตฺตริ จ นิยฺยานปถํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อากิญฺจญฺญ’’นฺติ คาถมาหฯ ตตฺถ เปกฺขมาโนติ ตํ อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติํ สโต สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐหิตฺวา จ อนิจฺจาทิวเสน ปสฺสมาโนฯ นตฺถีติ นิสฺสายาติ ตํ ‘‘นตฺถิ กิญฺจี’’ติ ปวตฺตสมาปตฺติํ อารมฺมณํ กตฺวาฯ ตรสฺสุ โอฆนฺติ ตโต ปภุติ ปวตฺตาย วิปสฺสนาย ยถานุรูปํ จตุพฺพิธมฺปิ โอฆํ ตรสฺสุฯ กถาหีติ กถํกถาหิฯ ตณฺหกฺขยํ นตฺตมหาภิปสฺสาติ รตฺตินฺทิวํ นิพฺพานํ วิภูตํ กตฺวา ปสฺสฯ เอเตนสฺส ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ กเถติฯ

[1078-9] อิทานิ ‘‘กาเม ปหายา’’ติ สุตฺวา วิกฺขมฺภนวเสน อตฺตนา ปหีเน กาเม สมฺปสฺสมาโน ‘‘สพฺเพสู’’ติ คาถมาหฯ ตตฺถ หิตฺวา มญฺญนฺติ อญฺญํ ตโต เหฏฺฐา ฉพฺพิธมฺปิ สมาปตฺติํ หิตฺวาฯ สญฺญาวิโมกฺเข ปรเมติ สตฺตสุ สญฺญาวิโมกฺเขสุ อุตฺตเม อากิญฺจญฺญายตเนฯ