โส จ กามราคาภาวโต น ราคราคี, รูปารูปราคาภาวโต น วิราครตฺโต ฯ ยโต เอวํวิธสฺส ‘‘อิทํ ปร’’นฺติ กิญฺจิ อิธ อุคฺคหิตํ นตฺถีติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย สุทฺธฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ปรมฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา

[803] ปรมนฺติ ทิฏฺฐีสูติ ปรมฏฺฐกสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? ภควติ กิร สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต นานาติตฺถิยา สนฺนิปติตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ทิฏฺฐิํ ทีเปนฺตา ‘‘อิทํ ปรมํ, อิทํ ปรม’’นฺติ กลหํ กตฺวา รญฺโญ อาโรเจสุํฯ ราชา สมฺพหุเล ชจฺจนฺเธ สนฺนิปาตาเปตฺวา ‘‘อิเมสํ หตฺถิํ ทสฺเสถา’’ติ อาณาเปสิฯ ราชปุริสา อนฺเธ สนฺนิปาตาเปตฺวา หตฺถิํ ปุรโต สยาเปตฺวา ‘‘ปสฺสถา’’ติ อาหํสุฯ เต หตฺถิสฺส เอกเมกํ องฺคํ ปรามสิํสุฯ ตโต รญฺญา ‘‘กีทิโส, ภเณ, หตฺถี’’ติ ปุฏฺโฐ โย โสณฺฑํ ปรามสิ, โส ‘‘เสยฺยถาปิ, มหาราช, นงฺคลีสา’’ติ ภณิฯ เย ทนฺตาทีนิ ปรามสิํสุ, เต อิตรํ ‘‘มา โภ รญฺโญ ปุรโต มุสา ภณี’’ติ ปริภาสิตฺวา ‘‘เสยฺยถาปิ, มหาราช, ภิตฺติขิโล’’ติอาทีนิ อาหํสุฯ ราชา ตํ สพฺพํ สุตฺวา ‘‘อีทิโส ตุมฺหากํ สมโย’’ติ ติตฺถิเย อุยฺโยเชสิฯ อญฺญตโร ปิณฺฑจาริโก ตํ ปวตฺติํ ญตฺวา ภควโต อาโรเจสิฯ ภควา ตสฺสํ อฏฺฐุปฺปตฺติยํ ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา ‘‘ยถา, ภิกฺขเว, ชจฺจนฺธา หตฺถิํ อชานนฺตา ตํ ตํ องฺคํ ปรามสิตฺวา วิวทิํสุ, เอวํ ติตฺถิยา วิโมกฺขนฺติกธมฺมํ อชานนฺตา ตํ ตํ ทิฏฺฐิํ ปรามสิตฺวา วิวทนฺตี’’ติ วตฺวา ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ สุตฺตมภาสิฯ

ตตฺถ ปรมนฺติ ทิฏฺฐีสุ ปริพฺพสาโนติ ‘‘อิทํ ปรม’’นฺติ คเหตฺวา สกาย สกาย ทิฏฺฐิยา วสมาโนฯ ยทุตฺตริ กุรุเตติ ยํ อตฺตโน สตฺถาราทิํ เสฏฺฐํ กโรติฯ หีนาติ อญฺเญ ตโต สพฺพมาหาติ ตํ อตฺตโน สตฺถาราทิํ ฐเปตฺวา ตโต อญฺเญ สพฺเพ ‘‘หีนา อิเม’’ติ อาหฯ ตสฺมา วิวาทานิ อวีติวตฺโตติ เตน การเณน โส ทิฏฺฐิกลเห อวีติวตฺโตว โหติฯ