3. ทุฏฺฐฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา

[787] วทนฺติ เว ทุฏฺฐมนาปีติ ทุฏฺฐฏฺฐกสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? อาทิคาถาย ตาว อุปฺปตฺติ – มุนิสุตฺตนเยน ภควโต ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ อุปฺปนฺนลาภสกฺการํ อสหมานา ติตฺถิยา สุนฺทริํ ปริพฺพาชิกํ อุยฺโยเชสุํฯ สา กิร ชนปทกลฺยาณี เสตวตฺถปริพฺพาชิกาว อโหสิฯ สา สุนฺหาตา สุนิวตฺถา มาลาคนฺธวิเลปนวิภูสิตา ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา สาวตฺถิวาสีนํ เชตวนโต นิกฺขมนเวลาย สาวตฺถิโต นิกฺขมิตฺวา เชตวนาภิมุขี คจฺฉติฯ มนุสฺเสหิ จ ‘‘กุหิํ คจฺฉสี’’ติ ปุจฺฉิตา ‘‘สมณํ โคตมํ สาวเก จสฺส รมยิตุํ คจฺฉามี’’ติ วตฺวา เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก วิจริตฺวา เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก ปิทหิเต นครํ ปวิสิตฺวา ปภาเต ปุน เชตวนํ คนฺตฺวา คนฺธกุฏิสมีเป ปุปฺผานิ วิจินนฺตี วิย จรติ ฯ พุทฺธุปฏฺฐานํ อาคเตหิ จ มนุสฺเสหิ ‘‘กิมตฺถํ อาคตาสี’’ติ ปุจฺฉิตา ยํกิญฺจิเทว ภณติฯ เอวํ อฑฺฒมาสมตฺเต วีติกฺกนฺเต ติตฺถิยา ตํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา ปริขาตเฏ นิกฺขิปิตฺวา ปภาเต ‘‘สุนฺทริํ น ปสฺสามา’’ติ โกลาหลํ กตฺวา รญฺโญ จ อาโรเจตฺวา เตน อนุญฺญาตา เชตวนํ ปวิสิตฺวา วิจินนฺตา วิย ตํ นิกฺขิตฺตฏฺฐานา อุทฺธริตฺวา มญฺจกํ อาโรเปตฺวา นครํ อภิหริตฺวา อุปกฺโกสํ อกํสุฯ สพฺพํ ปาฬิยํ (อุทา. 38) อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ

ภควา ตํ ทิวสํ ปจฺจูสสมเย พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโต ‘‘ติตฺถิยา อชฺช อยสํ อุปฺปาเทสฺสนฺตี’’ติ ญตฺวา ‘‘เตสํ สทฺทหิตฺวา มาทิเส จิตฺตํ ปโกเปตฺวา มหาชโน อปายาภิมุโข มา อโหสี’’ติ คนฺธกุฏิทฺวารํ ปิทหิตฺวา อนฺโตคนฺธกุฏิยํเยว อจฺฉิ, น นครํ ปิณฺฑาย ปาวิสิฯ ภิกฺขู ปน ทฺวารํ ปิทหิตํ ทิสฺวา ปุพฺพสทิสเมว ปวิสิํสุฯ มนุสฺสา ภิกฺขู ทิสฺวา นานปฺปกาเรหิ อกฺโกสิํสุฯ อถ อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ตํ ปวตฺติํ อาโรเจตฺวา ‘‘ติตฺถิเยหิ, ภนฺเต, มหาอยโส อุปฺปาทิโต, น สกฺกา อิธ วสิตุํ, วิปุโล ชมฺพุทีโป, อญฺญตฺถ คจฺฉามา’’ติ อาหฯ ตตฺถปิ อยเส อุฏฺฐิเต กุหิํ คมิสฺสสิ อานนฺทาติ? ‘‘อญฺญํ นครํ ภควา’’ติฯ