2. คุหฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา

[779] สตฺโต คุหายนฺติ คุหฏฺฐกสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? ภควติ กิร สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต อายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโช โกสมฺพิยํ คํงฺคาตีเร อาวฏฺฏกํ นาม อุเตนสฺส อุยฺยานํ, ตตฺถ อคมาสิ สีตเล ปเทเส ทิวาวิหารํ นิสีทิตุกาโมฯ อญฺญทาปิ จายํ คจฺฉเตว ตตฺถ ปุพฺพาเสวเนน ยถา ควมฺปติตฺเถโร ตาวติํสภวนนฺติ วุตฺตนยเมตํ วงฺคีสสุตฺตวณฺณนายํฯ โส ตตฺถ คงฺคาตีเร สีตเล รุกฺขมูเล สมาปตฺติํ อปฺเปตฺวา ทิวาวิหารํ นิสีทิฯ ราชาปิ โข อุเตโน ตํ ทิวสํเยว อุยฺยานกีฬิกํ คนฺตฺวา พหุเทว ทิวสภาคํ นจฺจคีตาทีหิ อุยฺยาเน กีฬิตฺวา ปานมทมตฺโต เอกิสฺสา อิตฺถิยา องฺเก สีสํ กตฺวา สยิฯ เสสิตฺถิโย ‘‘สุตฺโต ราชา’’ติ อุฏฺฐหิตฺวา อุยฺยาเน ปุปฺผผลาทีนิ คณฺหนฺติโย เถรํ ทิสฺวา หิโรตฺตปฺปํ อุปฏฺฐาเปตฺวา ‘‘มา สทฺทํ อกตฺถา’’ติ อญฺญมญฺญํ นิวาเรตฺวา อปฺปสทฺทา อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เถรํ สมฺปริวาเรตฺวา นิสีทิํสุฯ เถโร สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย ตาสํ ธมฺมํ เทเสสิ, ตา ตุฏฺฐา ‘‘สาธุ สาธู’’ติ วตฺวา สุณนฺติฯ

รญฺโญ สีสํ องฺเกนาทาย นิสินฺนิตฺถี ‘‘อิมา มํ โอหาย กีฬนฺตี’’ติ ตาสุ อิสฺสาปกตา อูรุํ จาเลตฺวา ราชานํ ปโพเธสิฯ ราชา ปฏิพุชฺฌิตฺวา อิตฺถาคารํ อปสฺสนฺโต ‘‘กุหิํ อิมา วสลิโย’’ติ อาหฯ สา อาห – ‘‘ตุมฺเหสุ อพหุกตา ‘สมณํ รมยิสฺสามา’ติ คตา’’ติฯ โส กุทฺโธ เถราภิมุโข อคมาสิฯ ตา อิตฺถิโย ราชานํ ทิสฺวา เอกจฺจา อุฏฺฐหิํสุ, เอกจฺจา ‘‘มหาราช, ปพฺพชิตสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุณามา’’ติ น อุฏฺฐหิํสุฯ โส เตน ภิยฺโยโสมตฺตาย กุทฺโธ เถรํ อวนฺทิตฺวาว ‘‘กิมตฺถํ อาคโตสี’’ติ อาหฯ ‘‘วิเวกตฺถํ มหาราชา’’ติฯ โส ‘‘วิเวกตฺถาย อาคตา เอวํ อิตฺถาคารปริวุตา นิสีทนฺตี’’ติ วตฺวา ‘‘ตว วิเวกํ กเถหี’’ติ อาหฯ เถโร วิสารโทปิ วิเวกกถาย ‘‘นายํ อญฺญาตุกาโม ปุจฺฉตี’’ติ ตุณฺหี อโหสิฯ ราชา ‘‘สเจ น กเถสิ, ตมฺพกิปิลฺลิเกหิ ตํ ขาทาเปสฺสามี’’ติ อญฺญตรสฺมิํ อโสกรุกฺเข ตมฺพกิปิลฺลิกปุฏํ คณฺหนฺโต อตฺตโนว อุปริ วิกิริฯ โส สรีรํ ปุญฺฉิตฺวา อญฺญํ ปุฏํ คเหตฺวา เถราภิมุโข อคมาสิฯ