4. อฏฺฐกวคฺโค

1. กามสุตฺตวณฺณนา

[773] กามํ กามยมานสฺสาติ กามสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? ภควติ กิร สาวตฺถิยํ วิหรนฺเต อญฺญตโร พฺราหฺมโณ สาวตฺถิยา เชตวนสฺส จ อนฺตเร อจิรวตีนทีตีเร ‘‘ยวํ วปิสฺสามี’’ติ เขตฺตํ กสติฯ ภควา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต ปิณฺฑาย ปวิสนฺโต ตํ ทิสฺวา อาวชฺเชนฺโต อทฺทส – ‘‘อสฺส พฺราหฺมณสฺส ยวา วินสฺสิสฺสนฺตี’’ติ, ปุน อุปนิสฺสยสมฺปตฺติํ อาวชฺเชนฺโต จสฺส โสตาปตฺติผลสฺส อุปนิสฺสยํ อทฺทสฯ ‘‘กทา ปาปุเณยฺยา’’ติ อาวชฺเชนฺโต ‘‘สสฺเส วินฏฺเฐ โสกาภิภูโต ธมฺมเทสนํ สุตฺวา’’ติ อทฺทสฯ ตโต จินฺเตสิ – ‘‘สจาหํ ตทา เอว พฺราหฺมณํ อุปสงฺกมิสฺสามิ, น เม โอวาทํ โสตพฺพํ มญฺญิสฺสติฯ นานารุจิกา หิ พฺราหฺมณา, หนฺท, นํ อิโต ปภุติเยว สงฺคณฺหามิ, เอวํ มยิ มุทุจิตฺโต หุตฺวา ตทา โอวาทํ โสสฺสตี’’ติ พฺราหฺมณํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห – ‘‘กิํ, พฺราหฺมณ, กโรสี’’ติฯ พฺราหฺมโณ ‘‘เอวํ อุจฺจากุลีโน สมโณ โคตโม มยา สทฺธิํ ปฏิสนฺถารํ กโรตี’’ติ ตาวตเกเนว ภควติ ปสนฺนจิตฺโต หุตฺวา ‘‘เขตฺตํ, โภ โคตม, กสามิ ยวํ วปิสฺสามี’’ติ อาหฯ อถ สาริปุตฺตตฺเถโร จินฺเตสิ – ‘‘ภควา พฺราหฺมเณน สทฺธิํ ปฏิสนฺถารํ อกาสิ, น จ อเหตุ อปฺปจฺจยา ตถาคตา เอวํ กโรนฺติ, หนฺทาหมฺปิ เตน สทฺธิํ ปฏิสนฺถารํ กโรมี’’ติ พฺราหฺมณํ อุปสงฺกมิตฺวา ตเถว ปฏิสนฺถารมกาสิฯ เอวํ มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร เสสา จ อสีติ มหาสาวกาฯ พฺราหฺมโณ อตีว อตฺตมโน อโหสิฯ

อถ ภควา สมฺปชฺชมาเนปิ สสฺเส เอกทิวสํ กตภตฺตกิจฺโจ สาวตฺถิโต เชตวนํ คจฺฉนฺโต มคฺคา โอกฺกมฺม พฺราหฺมณสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาห – ‘‘สุนฺทรํ เต, พฺราหฺมณ, ยวกฺเขตฺต’’นฺติฯ ‘‘เอวํ, โภ โคตม, สุนฺทรํ, สเจ สมฺปชฺชิสฺสติ, ตุมฺหากมฺปิ สํวิภาคํ กริสฺสามี’’ติฯ อถสฺส จตุมาสจฺจเยน ยวา นิปฺผชฺชิํสุฯ ตสฺส ‘‘อชฺช วา สฺเว วา ลายิสฺสามี’’ติ อุสฺสุกฺกํ กุรุมานสฺเสว มหาเมโฆ อุฏฺฐหิตฺวา สพฺพรตฺติํ วสฺสิฯ อจิรวตี นที ปูรา อาคนฺตฺวา สพฺพํ ยวํ วหิฯ พฺราหฺมโณ สพฺพรตฺติํ อนตฺตมโน หุตฺวา ปภาเต นทีตีรํ คโต สพฺพํ สสฺสวิปตฺติํ ทิสฺวา ‘‘วินฏฺโฐมฺหิ, กถํ ทานิ ชีวิสฺสามี’’ติ พลวโสกํ อุปฺปาเทสิ ฯ