9. วาเสฏฺฐสุตฺตวณฺณนา

เอวํ เม สุตนฺติ วาเสฏฺฐสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? อยเมว ยาสฺส นิทาเน วุตฺตา อตฺถวณฺณนํ ปนสฺส วุตฺตนยานิ อุตฺตานตฺถานิ จ ปทานิ ปริหรนฺตา กริสฺสามฯ อิจฺฉานงฺคโลติ คามสฺส นามํฯ พฺราหฺมณมหาสาลานํ จงฺกี ตารุกฺโข โตเทยฺโยติ โวหารนามเมตํฯ โปกฺขรสาติ ชาณุสฺโสณีติ เนมิตฺติกํฯ เตสุ กิร เอโก หิมวนฺตปสฺเส โปกฺขรณิยา ปทุเม นิพฺพตฺโต, อญฺญตโร ตาปโส ตํ ปทุมํ คเหตฺวา ตตฺถ สยิตํ ทารกํ ทิสฺวา สํวฑฺเฒตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสิฯ โปกฺขเร สยิตตฺตา ‘‘โปกฺขรสาตี’’ติ จสฺส นามมกาสิฯ เอกสฺส ฐานนฺตเร เนมิตฺติกํฯ เตน กิร ชาณุสฺโสณินามกํ ปุโรหิตฏฺฐานํ ลทฺธํ, โส เตเนว ปญฺญายิฯ

เต สพฺเพปิ อญฺเญ จ อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา พฺราหฺมณมหาสาลา กสฺมา อิจฺฉานงฺคเล ปฏิวสนฺตีติ? เวทสชฺฌายนปริวีมํสนตฺถํฯ เตน กิร สมเยน โกสลชนปเท เวทกา พฺราหฺมณา เวทานํ สชฺฌายกรณตฺถญฺจ อตฺถูปปริกฺขณตฺถญฺจ ตสฺมิํเยว คาเม สนฺนิปตนฺติฯ เตน เตปิ อนฺตรนฺตรา อตฺตโน โภคคามโต อาคมฺม ตตฺถ ปฏิวสนฺติฯ

วาเสฏฺฐภารทฺวาชานนฺติ วาเสฏฺฐสฺส จ ภารทฺวาชสฺส จฯ อยมนฺตรากถาติ ยํ อตฺตโน สหายกภาวานุรูปํ กถํ กเถนฺตา อนุวิจริํสุ, ตสฺสา กถาย อนฺตรา เวมชฺเฌเยว อยํ อญฺญา กถา อุทปาทีติ วุตฺตํ โหติฯ สํสุทฺธคหณิโกติ สํสุทฺธกุจฺฉิโก, สํสุทฺธาย พฺราหฺมณิยา เอว กุจฺฉิสฺมิํ นิพฺพตฺโตติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘สมเวปากินิยา คหณิยา’’ติอาทีสุ หิ อุทรคฺคิ ‘‘คหณี’’ติ วุจฺจติฯ อิธ ปน มาตุกุจฺฉิฯ ยาว สตฺตมาติ มาตุ มาตา, ปิตุ ปิตาติ เอวํ ปฏิโลเมน ยาว สตฺต ชาติโยฯ เอตฺถ จ ปิตามโห จ ปิตามหี จ ปิตามหา, ตถา มาตามโห จ มาตามหี จ มาตามหา, ปิตามหา จ มาตามหา จ ปิตามหาเยวฯ ปิตามหานํ ยุคํ ปิตามหยุคํฯ ยุคนฺติ อายุปฺปมาณํฯ อภิลาปมตฺตเมว เจตํ, อตฺถโต ปน ปิตามหาเยว ปิตามหยุคํฯ