8. สลฺลสุตฺตวณฺณนา

[580] อนิมิตฺตนฺติ สลฺลสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? ภควโต กิร อุปฏฺฐาโก เอโก อุปาสโก, ตสฺส ปุตฺโต กาลมกาสิฯ โส ปุตฺตโสกาภิภูโต สตฺตาหํ นิราหาโร อโหสิฯ ตํ อนุกมฺปนฺโต ภควา ตสฺส ฆรํ คนฺตฺวา โสกวิโนทนตฺถํ อิมํ สุตฺตมภาสิฯ

ตตฺถ อนิมตฺตนฺติ กิริยาการนิมิตฺตวิรหิตํฯ ยถา หิ ‘‘ยทาหํ อกฺขิํ วา นิขณิสฺสามิ, ภมุกํ วา อุกฺขิปิสฺสามิ, เตน นิมิตฺเตน ตํ ภณฺฑํ อวหรา’’ติอาทีสุ กิริยาการนิมิตฺตมตฺถิ, น เอวํ ชีวิเตฯ น หิ สกฺกา ลทฺธุํ ‘‘ยาวาหํ อิทํ วา อิทํ วา กโรมิ, ตาว ตฺวํ ชีว, มา มียา’’ติฯ อนญฺญาตนฺติ อโต เอว น สกฺกา เอกํเสน อญฺญาตุํ ‘‘เอตฺตกํ วา เอตฺตกํ วา กาลํ อิมินา ชีวิตพฺพ’’นฺติ คติยา อายุปริยนฺตวเสน วาฯ ยถา หิ จาตุมหาราชิกาทีนํ ปริมิตํ อายุ, น ตถา มจฺจานํ, เอวมฺปิ เอกํเสน อนญฺญาตํฯ

กสิรนฺติ อเนกปจฺจยปฏิพทฺธวุตฺติภาวโต กิจฺฉํ น สุขยาปนียํฯ ตถา หิ ตํ อสฺสาสปฏิพทฺธญฺจ, ปสฺสาสปฏิพทฺธญฺจ, มหาภูตปฏิพทฺธญฺจ, กพฬีการาหารปฏิพทฺธญฺจ, อุสฺมาปฏิพทฺธญฺจ, วิญฺญาณปฏิพทฺธญฺจฯ อนสฺสสนฺโตปิ หิ น ชีวติ อปสฺสสนฺโตปิฯ จตูสุ จ ธาตูสุ กฏฺฐมุขาทิอาสีวิสทฏฺโฐ วิย กาโย ปถวีธาตุปฺปโกเปน ตาว ถทฺโธ โหติ กลิงฺครสทิโสฯ ยถาห –

‘‘ปตฺถทฺโธ ภวตี กาโย, ทฏฺโฐ กฏฺฐมุเขน วา;

ปถวีธาตุปฺปโกเปน, โหติ กฏฺฐมุเขว โส’’ติฯ (ธ. ส. อฏฺฐ. 584);

อาโปธาตุปฺปโกเปน ปูติภาวํ อาปชฺชิตฺวา ปคฺฆริตปุพฺพมํสโลหิโต อฏฺฐิจมฺมาวเสโส โหติฯ ยถาห –

‘‘ปูติโก ภวตี กาโย, ทฏฺโฐ ปูติมุเขน วา;

อาโปธาตุปฺปโกเปน, โหติ ปูติมุเขว โส’’ติฯ (ธ. ส. อฏฺฐ. 584);

เตโชธาตุปฺปโกเปน องฺคารกาสุยํ ปกฺขิตฺโต วิย สมนฺตา ปริฑยฺหติฯ ยถาห –