เมนู

ตตฺถ อายาโคติ อายชิตพฺโพ, ตโต ตโต อาคมฺม วา ยชิตพฺพเมตฺถาติปิ อายาโค, เทยฺยธมฺมานํ อธิฏฺฐานภูโตติ วุตฺตํ โหติ ฯ เสสเมตฺถ อิโต ปุริมคาถาสุ จ ยํ น วณฺณิตํ, ตํ สกฺกา อวณฺณิตมฺปิ ชานิตุนฺติ อุตฺตานตฺถตฺตาเยว น วณฺณิตํฯ อิโต ปรํ ปน กสิภารทฺวาชสุตฺเต วุตฺตนยเมวาติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย ปูรฬาสสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. มาฆสุตฺตวณฺณนา

เอวํ เม สุตนฺติ มาฆสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? อยเมว ยาสฺส นิทาเน วุตฺตาฯ อยญฺหิ มาโฆ มาณโว ทายโก อโหสิ ทานปติฯ ตสฺเสตทโหสิ – ‘‘สมฺปตฺตกปณทฺธิกาทีนํ ทานํ ทินฺนํ มหปฺผลํ โหติ, อุทาหุ โนติ สมณํ โคตมํ เอตมตฺถํ ปุจฺฉิสฺสามิ, สมโณ กิร โคตโม อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ชานาตี’’ติฯ โส ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิฯ ภควา จสฺส ปุจฺฉานุรูปํ พฺยากาสิฯ ตยิทํ สงฺคีติการานํ พฺราหฺมณสฺส ภควโตติ ติณฺณมฺปิ วจนํ สโมธาเนตฺวา ‘‘มาฆสุตฺต’’นฺติ วุจฺจติฯ

ตตฺถ ราชคเหติ เอวํนามเก นคเรฯ ตญฺหิ มนฺธาตุมหาโควินฺทาทีหิ ปริคฺคหิตตฺตา ‘‘ราชคห’’นฺติ วุจฺจติฯ อญฺเญเปตฺถ ปกาเร วณฺณยนฺติฯ กิํ เตหิ, นามเมตํ ตสฺส นครสฺส? ตํ ปเนตํ พุทฺธกาเล จ จกฺกวตฺติกาเล จ นครํ โหติ, เสสกาเล สุญฺญํ โหติ ยกฺขปริคฺคหิตํ, เตสํ วสนฺตวนํ หุตฺวา ติฏฺฐติฯ เอวํ โคจรคามํ ทสฺเสตฺวา นิวาสฏฺฐานมาห – ‘‘คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต’’ติฯ โส จ คิชฺฌา ตสฺส กูเฏสุ วสิํสุ, คิชฺฌสทิสานิ วาสฺส กูฏานิ, ตสฺมา ‘‘คิชฺฌกูโฏ’’ติ วุจฺจตีติ เวทิตพฺโพฯ

อถ โข…เป.… อโวจาติ เอตฺถ มาโฆติ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส นามํฯ มาณโวติ อนฺเตวาสิวาสํ อนตีตภาเวน วุจฺจติ, ชาติยา ปน มหลฺลโกฯ ‘‘ปุพฺพาจิณฺณวเสนา’’ติ เอเก ปิงฺคิโย มาณโว วิยฯ โส หิ วีสวสฺสสติโกปิ ปุพฺพาจิณฺณวเสน ‘‘ปิงฺคิโย มาณโว’’ ตฺเวว สงฺขํ อคมาสิฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

อหญฺหิ , โภ โคตม…เป.… ปสวามีติ เอตฺถ ทายโก ทานปตีติ ทายโก เจว ทานปติ จฯ โย หิ อญฺญสฺส สนฺตกํ เตนาณตฺโต เทติ, โสปิ ทายโก โหติ, ตสฺมิํ ปน ทาเน อิสฺสริยาภาวโต น ทานปติฯ อยํ ปน อตฺตโน สนฺตกํเยว เทติฯ เตนาห – ‘‘อหญฺหิ, โภ โคตม , ทายโก ทานปตี’’ติฯ อยเมว หิ เอตฺถ อตฺโถ, อญฺญตฺร ปน อนฺตรนฺตรา มจฺเฉเรน อภิภุยฺยมาโน ทายโก อนภิภูโต ทานปตีติอาทินาปิ นเยน วตฺตุํ วฏฺฏติฯ วทญฺญูติ ยาจกานํ วจนํ ชานามิ วุตฺตมตฺเตเยว ‘‘อยมิทมรหติ อยมิท’’นฺติ ปุริสวิเสสาวธารเณน พหูปการภาวคหเณน วาฯ ยาจโยโคติ ยาจิตุํ ยุตฺโตฯ โย หิ ยาจเก ทิสฺวาว ภกุฏิํ กตฺวา ผรุสวจนาทีนิ ภณติ, โส น ยาจโยโค โหติฯ อหํ ปน น ตาทิโสติ ทีเปติฯ ธมฺเมนาติ อทินฺนาทานนิกติวญฺจนาทีนิ วชฺเชตฺวา ภิกฺขาจริยาย, ยาจนายาติ อตฺโถฯ ยาจนา หิ พฺราหฺมณานํ โภคปริเยสเน ธมฺโม, ยาจมานานญฺจ เนสํ ปเรหิ อนุคฺคหกาเมหิ ทินฺนา โภคา ธมฺมลทฺธา นาม ธมฺมาธิคตา จ โหนฺติ, โส จ ตถา ปริเยสิตฺวา ลภิฯ เตนาห – ‘‘ธมฺเมน โภเค ปริเยสามิ…เป.… ธมฺมาธิคเตหี’’ติฯ ภิยฺโยปิ ททามีติ ตโต อุตฺตริปิ ททามิ, ปมาณํ นตฺถิ, เอตฺถ ลทฺธโภคปฺปมาเณน ททามีติ ทสฺเสติฯ

ตคฺฆาติ เอกํสวจเน นิปาโตฯ เอกํเสเนว หิ สพฺพพุทฺธปจฺเจกพุทฺธสาวเกหิ ปสตฺถํ ทานํ อนฺตมโส ติรจฺฉานคตานมฺปิ ทียมานํฯ วุตฺตญฺเจตํ ‘‘สพฺพตฺถ วณฺณิตํ ทานํ, น ทานํ ครหิตํ กฺวจี’’ติฯ ตสฺมา ภควาปิ เอกํเสเนว ตํ ปสํสนฺโต อาห – ‘‘ตคฺฆ ตฺวํ มาณว…เป.… ปสวสี’’ติฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมวฯ เอวํ ภควตา ‘‘พหุํ โส ปุญฺญํ ปสวตี’’ติ วุตฺเตปิ ทกฺขิเณยฺยโต ทกฺขิณาวิสุทฺธิํ โสตุกาโม พฺราหฺมโณ อุตฺตริ ภควนฺตํ ปุจฺฉิฯ เตนาหุ สงฺคีติการา – ‘‘อถ โข มาโฆ มาณโว ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสี’’ติฯ ตํ อตฺถโต วุตฺตนยเมวฯ

[492] ปุจฺฉามหนฺติอาทิคาถาสุ ปน วทญฺญุนฺติ วจนวิทุํ, สพฺพากาเรน สตฺตานํ วุตฺตวจนาธิปฺปายญฺญุนฺติ วุตฺตํ โหติฯ สุชฺเฌติ ทกฺขิเณยฺยวเสน สุทฺธํ มหปฺผลํ ภเวยฺยฯ

โยชนา ปเนตฺถ – โย ยาจโยโค ทานปติ คหฏฺโฐ ปุญฺญตฺถิโก หุตฺวา ปเรสํ อนฺนปานํ ททํ ยชติ, น อคฺคิมฺหิ อาหุติมตฺตํ ปกฺขิปนฺโต, ตญฺจ โข ปุญฺญเปกฺโขว น ปจฺจุปการกลฺยาณกิตฺติสทฺทาทิอเปกฺโข, ตสฺส เอวรูปสฺส ยชมานสฺส หุตํ กถํ สุชฺเฌยฺยาติ?

[493] อาราธเย ทกฺขิเณยฺเยภิ ตาทีติ ตาทิโส ยาจโยโค ทกฺขิเณยฺเยหิ อาราธเย สมฺปาทเย โสธเย, มหปฺผลํ ตํ หุตํ กเรยฺย, น อญฺญถาติ อตฺโถฯ อิมินาสฺส ‘‘กถํ หุตํ ยชมานสฺส สุชฺเฌ’’ อิจฺเจตํ พฺยากตํ โหติฯ

[494] อกฺขาหิ เม ภควา ทกฺขิเณยฺเยติ เอตฺถ โย ยาจโยโค ททํ ปเรสํ ยชติ, ตสฺส เม ภควา ทกฺขิเณยฺเย อกฺขาหีติ เอวํ โยชนา เวทิตพฺพาฯ

[495] อถสฺส ภควา นานปฺปกาเรหิ นเยหิ ทกฺขิเณยฺเย ปกาเสนฺโต ‘‘เย เว อสตฺตา’’ติอาทิกา คาถาโย อภาสิฯ ตตฺถ อสตฺตาติ ราคาทิสงฺควเสน อลคฺคาฯ เกวลิโนติ ปรินิฏฺฐิตกิจฺจาฯ ยตตฺตาติ คุตฺตจิตฺตาฯ

[496-7] ทนฺตา อนุตฺตเรน ทมเถน, วิมุตฺตา ปญฺญาเจโตวิมุตฺตีหิ, อนีฆา อายติํ วฏฺฏทุกฺขาภาเวน, นิราสา สมฺปติ กิเลสาภาเวนฯ อิมิสฺสา ปน คาถาย ทุติยคาถา ภาวนานุภาวปฺปกาสนนเยน วุตฺตาติ เวทิตพฺพาฯ ‘‘ภาวนานุโยคมนุยุตฺตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน วิหรโต กิญฺจาปิ น เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย ‘อโห วต เม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺเจยฺยา’ติ (อ. นิ. 7.71), อถ ขฺวาสฺส อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจตี’’ติ อิทํ เจตฺถ สุตฺตํ สาธกํฯ

[498-502] ราคญฺจ…เป.… เยสุ น มายา…เป.… น ตณฺหาสุ อุปาติปนฺนาติ กามตณฺหาทีสุ นาธิมุตฺตาฯ วิตเรยฺยาติ วิตริตฺวาฯ ตณฺหาติ รูปตณฺหาทิฉพฺพิธา ภวาภวายาติ สสฺสตาย วา อุจฺเฉทาย วาฯ อถ วา ภวสฺส อภวาย ภวาภวาย, ปุนพฺภวาภินิพฺพตฺติยาติ วุตฺตํ โหติฯ อิธ วา หุรํ วาติ อิทํ ปน ‘‘กุหิญฺจิ โลเก’’ติ อิมสฺส วิตฺถารวจนํฯ

[504] เย วีตราคา…เป.… สมิตาวิโนติ สมิตวนฺโต, กิเลสวูปสมการิโนติ อตฺโถฯ สมิตาวิตตฺตา จ วีตราคา อโกปาฯ อิธ วิปฺปหายาติ อิธโลเก วตฺตมาเน ขนฺเธ วิหาย, ตโต ปรํ เยสํ คมนํ นตฺถีติ วุตฺตํ โหติฯ อิโต ปรํ ‘‘เย กาเม หิตฺวา อคหา จรนฺติ, สุสญฺญตตฺตา ตสรํว อุชฺชุ’’นฺติ อิมมฺปิ คาถํ เกจิ ปฐนฺติฯ

[506-8] ชหิตฺวาติ หิตฺวาฯ ‘‘ชหิตฺวานา’’ติปิ ปาโฐ, อยเมวตฺโถฯ อตฺตทีปาติ อตฺตโน คุเณ เอว อตฺตโน ทีปํ กตฺวา วิจรนฺตา ขีณาสวา วุจฺจนฺติฯ เย เหตฺถาติ หกาโร นิปาโต ปทปูรณมตฺเตฯ อยํ ปนตฺโถ – เย เอตฺถ ขนฺธายตนาทิสนฺตาเน ยถา อิทํ ขนฺธายตนาทิ ตถา ชานนฺติ, ยํสภาวํ ตํสภาวํเยว สญฺชานนฺติ อนิจฺจาทิวเสน ชานนฺตาฯ อยมนฺติมา นตฺถิ ปุนพฺภโวติ อยํ โน อนฺติมา ชาติ, อิทานิ นตฺถิ ปุนพฺภโวติ เอวญฺจ เย ชานนฺตีติฯ

[509] โย เวทคูติ อิทานิ อตฺตานํ สนฺธาย ภควา อิมํ คาถมาหฯ ตตฺถ สติมาติ ฉสตตวิหารสติยา สมนฺนาคโตฯ สมฺโพธิปตฺโตติ สพฺพญฺญุตํ ปตฺโตฯ สรณํ พหูนนฺติ พหูนํ เทวมนุสฺสานํ ภยวิหิํสเนน สรณภูโตฯ

[510] เอวํ ทกฺขิเณยฺเย สุตฺวา อตฺตมโน พฺราหฺมโณ อาห – ‘‘อทฺธา อโมฆา’’ติฯ ตตฺถ ตฺวญฺเหตฺถ ชานาสิ ยถา ตถา อิทนฺติ ตฺวญฺหิ เอตฺถ โลเก อิทํ สพฺพมฺปิ เญยฺยํ ยถา ตถา ชานาสิ ยาถาวโต ชานาสิ, ยาทิสํ ตํ ตาทิสเมว ชานาสีติ วุตฺตํ โหติฯ ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ ตถา หิ เต เอสา ธมฺมธาตุ สุปฺปฏิวิทฺธา, ยสฺสา สุปฺปฏิวิทฺธตา ยํ ยํ อิจฺฉสิ, ตํ ตํ ชานาสีติ อธิปฺปาโยฯ

[511] เอวํ โส พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ ปสํสิตฺวา ทกฺขิเณยฺยสมฺปทาย ยญฺญสมฺปทํ ญตฺวา ทายกสมฺปทายปิ ตํ ฉฬงฺคปริปูรํ ยญฺญสมฺปทํ โสตุกาโม ‘‘โย ยาจโยโค’’ติ อุตฺตริปญฺหํ ปุจฺฉิฯ ตตฺรายํ โยชนา – โย ยาจโยโค ททํ ปเรสํ ยชติ, ตสฺส อกฺขาหิ เม ภควา ยญฺญสมฺปทนฺติฯ

[512] อถสฺส ภควา ทฺวีหิ คาถาหิ อกฺขาสิฯ ตตฺถายํ อตฺถโยชนา – ยชสฺสุ มาฆ, ยชมาโน จ สพฺพตฺถ วิปฺปสาเทหิ จิตฺตํ, ตีสุปิ กาเลสุ จิตฺตํ ปสาเทหิฯ เอวํ เต ยายํ –

‘‘ปุพฺเพว ทานา สุมโน, ททํ จิตฺตํ ปสาทเย;

ทตฺวา อตฺตมโน โหติ, เอสา ยญฺญสฺส สมฺปทา’’ติฯ (อ. นิ. 6.37; เป. ว. 305) –

ยญฺญสมฺปทา วุตฺตา, ตาย สมฺปนฺโน ยญฺโญ ภวิสฺสติฯ ตตฺถ สิยา ‘‘กถํ จิตฺตํ ปสาเทตพฺพ’’นฺติ? โทสปฺปหาเนนฯ กถํ โทสปฺปหานํ โหติ? ยญฺญารมฺมณตายฯ อยญฺหิ อารมฺมณํ ยชมานสฺส ยญฺโญ เอตฺถ ปติฏฺฐาย ชหาติ โทสํ, อยญฺหิ สตฺเตสุ เมตฺตาปุพฺพงฺคเมน สมฺมาทิฏฺฐิปทีปวิหตโมหนฺธกาเรน จิตฺเตน ยชมานสฺส เทยฺยธมฺมสงฺขาโต ยญฺโญ อารมฺมณํ โหติ, โส เอตฺถ ยญฺเญ อารมฺมณวเสน ปวตฺติยา ปติฏฺฐาย เทยฺยธมฺมปจฺจยํ โลภํ, ปฏิคฺคาหกปจฺจยํ โกธํ, ตทุภยนิทานํ โมหนฺติ เอวํ ติวิธมฺปิ ชหาติ โทสํฯ โส เอวํ โภเคสุ วีตราโค, สตฺเตสุ จ ปวิเนยฺย โทสํ ตปฺปหาเนเนว ปหีนปญฺจนีวรโณ อนุกฺกเมน อุปจารปฺปนาเภทํ อปริมาณสตฺตผรเณน เอกสตฺเต วา อนวเสสผรเณน อปฺปมาณํ เมตฺตํ จิตฺตํ ภาเวนฺโต ปุน ภาวนาเวปุลฺลตฺถํ, รตฺตินฺทิวํ สตตํ สพฺพอิริยาปเถสุ อปฺปมตฺโต หุตฺวา ตเมว เมตฺตชฺฌานสงฺขาตํ สพฺพา ทิสา ผรเต อปฺปมญฺญนฺติฯ

[514] อถ พฺราหฺมโณ ตํ เมตฺตํ ‘‘พฺรหฺมโลกมคฺโค อย’’นฺติ อชานนฺโต เกวลํ อตฺตโน วิสยาตีตํ เมตฺตาภาวนํ สุตฺวา สุฏฺฐุตรํ สญฺชาตสพฺพญฺญุสมฺภาวโน ภควติ อตฺตนา พฺรหฺมโลกาธิมุตฺตตฺตา พฺรหฺมโลกูปปตฺติเมว จ สุทฺธิํ มุตฺติญฺจ มญฺญมาโน พฺรหฺมโลกมคฺคํ ปุจฺฉนฺโต ‘‘โก สุชฺฌตี’’ติ คาถมาหฯ ตตฺร จ พฺรหฺมโลกคามิํ ปุญฺญํ กโรนฺตํ สนฺธายาห – ‘‘โก สุชฺฌติ มุจฺจตี’’ติ, อกโรนฺตํ สนฺธาย ‘‘พชฺฌตี จา’’ติฯ เกนตฺตนาติ เกน การเณนฯ สกฺขิ พฺรหฺมชฺชทิฏฺโฐติ พฺรหฺมา อชฺช สกฺขิ ทิฏฺโฐฯ สจฺจนฺติ ภควโต พฺรหฺมสมตฺตํ อารพฺภ อจฺจาทเรน สปถํ กโรติฯ กถํ อุปปชฺชตีติ อจฺจาทเรเนว ปุนปิ ปุจฺฉติฯ ชุติมาติ ภควนฺตํ อาลปติฯ

ตตฺถ ยสฺมา โย ภิกฺขุ เมตฺตาย ติกจตุกฺกชฺฌานํ อุปฺปาเทตฺวา ตเมว ปาทกํ กตฺวา วิปสฺสนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณาติ, โส สุชฺฌติ มุจฺจติ จ, ตถารูโป จ พฺรหฺมโลกํ น คจฺฉติฯ โย ปน เมตฺตาย ติกจตุกฺกชฺฌานํ อุปฺปาเทตฺวา ‘‘สนฺตา เอสา สมาปตฺตี’’ติอาทินา นเยน ตํ อสฺสาเทติ, โส พชฺฌติฯ อปริหีนชฺฌาโน จ เตเนว ฌาเนน พฺรหฺมโลกํ คจฺฉติ, ตสฺมา ภควา โย สุชฺฌติ มุจฺจติ จ, ตสฺส พฺรหฺมโลกคมนํ อนนุชานนฺโต อนามสิตฺวาว ตํ ปุคฺคลํ โย พชฺฌติฯ ตสฺส เตน ฌาเนน พฺรหฺมโลกคมนํ ทสฺเสนฺโต พฺราหฺมณสฺส สปฺปาเยน นเยน ‘‘โย ยชตี’’ติ อิมํ คาถมาหฯ

[515] ตตฺถ ติวิธนฺติ ติกาลปฺปสาทํ สนฺธายาหฯ เตน ทายกโต องฺคตฺตยํ ทสฺเสติฯ อาราธเย ทกฺขิเณยฺเยภิ ตาทีติ ตญฺจ โส ตาทิโส ติวิธสมฺปตฺติสาธโก ปุคฺคโล ติวิธํ ยญฺญสมฺปทํ ทกฺขิเณยฺเยหิ ขีณาสเวหิ สาเธยฺย สมฺปาเทยฺยฯ อิมินา ปฏิคฺคาหกโต องฺคตฺตยํ ทสฺเสติฯ เอวํ ยชิตฺวา สมฺมา ยาจโยโคติ เอวํ เมตฺตชฺฌานปทฏฺฐานภาเวน ฉฬงฺคสมนฺนาคตํ ยญฺญํ สมฺมา ยชิตฺวา โส ยาจโยโค เตน ฉฬงฺคยญฺญูปนิสฺสเยน เมตฺตชฺฌาเนน อุปปชฺชติ พฺรหฺมโลกนฺติ พฺรูมีติ พฺราหฺมณํ สมุสฺสาเหนฺโต เทสนํ สมาเปสิฯ เสสํ สพฺพคาถาสุ อุตฺตานตฺถเมวฯ อิโต ปรญฺจ ปุพฺเพ วุตฺตนยเมวาติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย มาฆสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. สภิยสุตฺตวณฺณนา

เอวํ เม สุตนฺติ สภิยสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? อยเมว ยาสฺส นิทาเน วุตฺตาฯ อตฺถวณฺณนากฺกเมปิ จสฺส ปุพฺพสทิสํ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํฯ ยํ ปน อปุพฺพํ, ตํ อุตฺตานตฺถานิ ปทานิ ปริหรนฺตา วณฺณยิสฺสามฯ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปติ เวฬุวนนฺติ ตสฺส อุยฺยานสฺส นามํฯ ตํ กิร เวฬูหิ จ ปริกฺขิตฺตํ อโหสิ อฏฺฐารสหตฺเถน จ ปากาเรน, โคปุรทฺวารฏฺฏาลกยุตฺตํ นีโลภาสํ มโนรมํ, เตน ‘‘เวฬุวน’’นฺติ วุจฺจติฯ กลนฺทกานญฺเจตฺถ นิวาปํ อทํสุ, เตน ‘‘กลนฺทกนิวาโป’’ติ วุจฺจติฯ กลนฺทกา นาม กาฬกา วุจฺจนฺติฯ ปุพฺเพ กิร อญฺญตโร ราชา ตตฺถ อุยฺยานกีฬนตฺถํ อาคโต สุรามเทน มตฺโต ทิวาเสยฺยํ สุปิฯ ปริชโนปิสฺส ‘‘สุตฺโต ราชา’’ติ ปุปฺผผลาทีหิ ปโลภิยมาโน อิโต จิโต จ ปกฺกามิฯ อถ สุราคนฺเธน อญฺญตรสฺมา สุสิรรุกฺขา กณฺหสปฺโป นิกฺขมิตฺวา รญฺโญ อภิมุโข อาคจฺฉติฯ ตํ ทิสฺวา รุกฺขเทวตา ‘‘รญฺโญ ชีวิตํ ทสฺสามี’’ติ กาฬกเวเสน อาคนฺตฺวา กณฺณมูเล สทฺทมกาสิฯ ราชา ปฏิพุชฺฌิ, กณฺหสปฺโป นิวตฺโตฯ โส ตํ ทิสฺวา ‘‘อิมาย มม กาฬกาย ชีวิตํ ทินฺน’’นฺติ กาฬกานํ ตตฺถ นิวาปํ ปฏฺฐเปสิ, อภยโฆสนญฺจ โฆสาเปสิฯ ตสฺมา ตํ ตโต ปภุติ ‘‘กลนฺทกนิวาโป’’ติ สงฺขํ คตํฯ

สภิยสฺส ปริพฺพาชกสฺสาติ สภิโยติ ตสฺส นามํ, ปริพฺพาชโกติ พาหิร ปพฺพชฺชํ อุปาทาย วุจฺจติฯ ปุราณสาโลหิตาย เทวตายาติ น มาตา น ปิตา, อปิจ โข ปนสฺส มาตา วิย ปิตา วิย จ หิตชฺฌาสยตฺตา โส เทวปุตฺโต ‘‘ปุราณสาโลหิตา เทวตา’’ติ วุตฺโตฯ ปรินิพฺพุเต กิร กสฺสเป ภควติ ปติฏฺฐิเต สุวณฺณเจติเย ตโย กุลปุตฺตา สมฺมุขสาวกานํ สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา จริยานุรูปานิ กมฺมฏฺฐานานิ คเหตฺวา ปจฺจนฺตชนปทํ คนฺตฺวา อรญฺญายตเน สมณธมฺมํ กโรนฺติ, อนฺตรนฺตรา จ เจติยวนฺทนตฺถาย ธมฺมสฺสวนตฺถาย จ นครํ คจฺฉนฺติฯ อปเรน จ สมเยน ตาวตกมฺปิ อรญฺเญ วิปฺปวาสํ อโรจยมานา ตตฺเถว อปฺปมตฺตา วิหริํสุ, เอวํ วิหรนฺตาปิ น จ กิญฺจิ วิเสสํ อธิคมิํสุฯ ตโต เนสํ อโหสิ – ‘‘มยํ ปิณฺฑาย คจฺฉนฺตา ชีวิเต สาเปกฺขา โหม, ชีวิเต สาเปกฺเขน จ น สกฺกา โลกุตฺตรธมฺโม อธิคนฺตุํ, ปุถุชฺชนกาลกิริยาปิ ทุกฺขา, หนฺท มยํ นิสฺเสณิํ พนฺธิตฺวา ปพฺพตํ อภิรุยฺห กาเย จ ชีวิเต จ อนเปกฺขา สมณธมฺมํ กโรมา’’ติฯ เต ตถา อกํสุฯ

อถ เนสํ มหาเถโร อุปนิสฺสยสมฺปนฺนตฺตา ตทเหว ฉฬภิญฺญาปริวารํ อรหตฺตํ สจฺฉากาสิฯ