14. ธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา

เอวํ เม สุตนฺติ ธมฺมิกสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? ติฏฺฐมาเน กิร ภควติ โลกนาเถ ธมฺมิโก นาม อุปาสโก อโหสิ นาเมน จ ปฏิปตฺติยา จฯ โส กิร สรณสมฺปนฺโน สีลสมฺปนฺโน พหุสฺสุโต ปิฏกตฺตยธโร อนาคามี อภิญฺญาลาภี อากาสจารี อโหสิฯ ตสฺส ปริวารา ปญฺจสตา อุปาสกา, เตปิ ตาทิสา เอว อเหสุํฯ ตสฺเสกทิวสํ อุโปสถิกสฺส รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส มชฺฌิมยามาวสานสมเย เอวํ ปริวิตกฺโก อุทปาทิ – ‘‘ยํนูนาหํ อคาริยอนคาริยานํ ปฏิปทํ ปุจฺเฉยฺย’’นฺติฯ โส ปญฺจหิ อุปาสกสเตหิ ปริวุโต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ตมตฺถํ ปุจฺฉิ, ภควา จสฺส พฺยากาสิฯ ตตฺถ ปุพฺเพ วณฺณิตสทิสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ, อปุพฺพํ วณฺณยิสฺสามฯ

[379] ตตฺถ ปฐมคาถาย ตาว กถํกโรติ กถํ กโรนฺโต กถํ ปฏิปชฺชนฺโตฯ สาธุ โหตีติ สุนฺทโร อนวชฺโช อตฺถสาธโน โหติฯ อุปาสกาเสติ อุปาสกาอิจฺเจว วุตฺตํ โหติฯ เสสมตฺถโต ปากฏเมวฯ อยํ ปน โยชนา – โย วา อคารา อนคารเมติ ปพฺพชติ, เย วา อคาริโน อุปาสกา, เอเตสุ ทุวิเธสุ สาวเกสุ กถํกโร สาวโก สาธุ โหตีติฯ

[380-1] อิทานิ เอวํ ปุฏฺฐสฺส ภควโต พฺยากรณสมตฺถตํ ทีเปนฺโต ‘‘ตุวญฺหี’’ติ คาถาทฺวยมาหฯ ตตฺถ คตินฺติ อชฺฌาสยคติํฯ ปรายณนฺติ นิปฺผตฺติํฯ อถ วา คตินฺติ นิรยาทิปญฺจปฺปเภทํฯ ปรายณนฺติ คติโต ปรํ อยนํ คติวิปฺปโมกฺขํ ปรินิพฺพานํ, น จตฺถิ ตุลฺโยติ ตยา สทิโส นตฺถิฯ สพฺพํ ตุวํ ญาณมเวจฺจ ธมฺมํ, ปกาเสสิ สตฺเต อนุกมฺปมาโนติ ตฺวํ ภควา ยทตฺถิ เญยฺยํ นาม, ตํ อนวเสสํ อเวจฺจ ปฏิวิชฺฌิตฺวา สตฺเต อนุกมฺปมาโน สพฺพํ ญาณญฺจ ธมฺมญฺจ ปกาเสสิฯ ยํ ยํ ยสฺส หิตํ โหติ, ตํ ตํ ตสฺส อาวิกาสิเยว เทเสสิเยว, น เต อตฺถิ อาจริยมุฏฺฐีติ วุตฺตํ โหติฯ วิโรจสิ วิมโลติ ธูมรชาทิวิรหิโต วิย จนฺโท, ราคาทิมลาภาเวน วิมโล วิโรจสิฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวฯ

[382] อิทานิ เยสํ ตทา ภควา ธมฺมํ เทเสสิ, เต เทวปุตฺเต กิตฺเตตฺวา ภควนฺตํ ปสํสนฺโต ‘‘อาคญฺฉี เต สนฺติเก’’ติ คาถาทฺวยมาหฯ