พฺราหฺมณธมฺมสมฺปตฺติยา หิ พฺรหฺมสมเทวสมมริยาทา การณํ โหนฺติ, วิปตฺติยา สมฺภินฺนมริยาโทฯ อยํ ปน โทณสุตฺเต (อ. นิ. 5.192) วุตฺตปฺปกาโร พฺราหฺมณจณฺฑาโล พฺราหฺมณธมฺมวิปตฺติยาปิ อการณํฯ กสฺมา? วิปนฺเน ธมฺเม อุปฺปนฺนตฺตาฯ ตสฺมา ตํ อทสฺเสตฺวาว เทสนํ นิฏฺฐาเปสิฯ เอตรหิ ปน โสปิ พฺราหฺมณจณฺฑาโล ทุลฺลโภฯ เอวมยํ พฺราหฺมณานํ ธมฺโม วินฏฺโฐฯ เตเนวาห โทโณ พฺราหฺมโณ – ‘‘เอวํ สนฺเต มยํ, โภ โคตม, พฺราหฺมณจณฺฑาลมฺปิ น ปูเรมา’’ติฯ เสสเมตฺถ วุตฺตนยเมวฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย พฺราหฺมณธมฺมิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ธมฺมสุตฺต-(นาวาสุตฺต)-วณฺณนา

[319] ยสฺมา หิ ธมฺมนฺติ ธมฺมสุตฺตํ, ‘‘นาวาสุตฺต’’นฺติปิ วุจฺจติฯ กา อุปฺปตฺติ? อิทํ สุตฺตํ อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตตฺเถรํ อารพฺภ วุตฺตํฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน ทฺวินฺนํ อคฺคสาวกานํ อุปฺปตฺติโต ปภุติ เวทิตพฺโพฯ เสยฺยถิทํ – อนุปฺปนฺเน กิร ภควติ ทฺเว อคฺคสาวกา เอกํ อสงฺเขฺยยฺยํ กปฺปสตสหสฺสญฺจ ปารมิโย ปูเรตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺตาฯ เตสํ ปฐโม จวิตฺวา ราชคหสฺส อวิทูเร อุปติสฺสคาโม นาม พฺราหฺมณานํ โภคคาโม อตฺถิ, ตตฺถ สฏฺฐิอธิกปญฺจโกฏิสตธนวิภวสฺส คามสามิโน พฺราหฺมณสฺส รูปสารี นาม พฺราหฺมณี, ตสฺสา กุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธิํ อคฺคเหสิฯ ทุติโย ตสฺเสวาวิทูเร โกลิตคาโม นาม พฺราหฺมณานํ โภคคาโม อตฺถิฯ ตตฺถ ตถารูปวิภวสฺเสว คามสามิโน พฺราหฺมณสฺส โมคฺคลฺลานี นาม พฺราหฺมณี, ตสฺสา กุจฺฉิยํ ตํ ทิวสเมว ปฏิสนฺธิํ อคฺคเหสิฯ เอวํ เตสํ เอกทิวสเมว ปฏิสนฺธิคฺคหณญฺจ คพฺภวุฏฺฐานญฺจ อโหสิฯ เอกทิวเสเยว จ เนสํ เอกสฺส อุปติสฺสคาเม ชาตตฺตา อุปติสฺโส, เอกสฺส โกลิตคาเม ชาตตฺตา โกลิโตติ นามมกํสุฯ

เต สหปํสุํ กีฬนฺตา สหายกา อนุปุพฺเพน วุฑฺฒิํ ปาปุณิํสุ, เอกเมกสฺส จ ปญฺจปญฺจมาณวกสตานิ ปริวารา อเหสุํฯ เต อุยฺยานํ วา นทีติตฺถํ วา คจฺฉนฺตา สปริวาราเยว คจฺฉนฺติฯ เอโก ปญฺจหิ สุวณฺณสิวิกาสเตหิ, ทุติโย ปญฺจหิ อาชญฺญรถสเตหิฯ ตทา จ ราชคเห กาลานุกาลํ คิรคฺคสมชฺโช นาม โหติฯ สายนฺหสมเย นครเวมชฺเฌ ยตฺถ สกลองฺคมคธวาสิโน อภิญฺญาตา ขตฺติยกุมาราทโย สนฺนิปติตฺวา สุปญฺญตฺเตสุ มญฺจปีฐาทีสุ นิสินฺนา สมชฺชวิภูติํ ปสฺสนฺติฯ อถ เต สหายกา เตน ปริวาเรน สทฺธิํ ตตฺถ คนฺตฺวา ปญฺญตฺตาสเนสุ นิสีทิํสุฯ ตโต อุปติสฺโส สมชฺชวิภูติํ ปสฺสนฺโต มหาชนกายํ สนฺนิปติตํ ทิสฺวา ‘‘เอตฺตโก ชนกาโย วสฺสสตํ อปฺปตฺวาว มริสฺสตี’’ติ จินฺเตสิฯ ตสฺส มรณํ อาคนฺตฺวา นลาฏนฺเต ปติฏฺฐิตํ วิย อโหสิ, ตถา โกลิตสฺสฯ เตสํ อเนกปฺปกาเรสุ นเฏสุ นจฺจนฺเตสุ ทสฺสนมตฺเตปิ จิตฺตํ น นมิ, อญฺญทตฺถุ สํเวโคเยว อุทปาทิฯ

อถ วุฏฺฐิเต สมชฺเช ปกฺกนฺตาย ปริสาย สกปริวาเรน ปกฺกนฺเตสุ เตสุ สหาเยสุ โกลิโต อุปติสฺสํ ปุจฺฉิ – ‘‘กิํ, สมฺม, นาฏกาทิทสฺสเนน ตว ปโมทนมตฺตมฺปิ นาโหสี’’ติ? โส ตสฺส ตํ ปวตฺติํ อาโรเจตฺวา ตมฺปิ ตเถว ปฏิปุจฺฉิฯ โสปิ ตสฺส อตฺตโน ปวตฺติํ อาโรเจตฺวา ‘‘เอหิ, สมฺม, ปพฺพชิตฺวา อมตํ คเวสามา’’ติ อาหฯ ‘‘สาธุ สมฺมา’’ติ อุปติสฺโส ตํ สมฺปฏิจฺฉิฯ ตโต ทฺเวปิ ชนา ตํ สมฺปตฺติํ ฉฑฺเฑตฺวา ปุนเทว ราชคหมนุปฺปตฺตาฯ เตน จ สมเยน ราชคเห สญฺจโย นาม ปริพฺพาชโก ปฏิวสติฯ เต ตสฺส สนฺติเก ปญฺจหิ มาณวกสเตหิ สทฺธิํ ปพฺพชิตฺวา กติปาเหเนว ตโย เวเท สพฺพญฺจ ปริพฺพาชกสมยํ อุคฺคเหสุํฯ เต เตสํ สตฺถานํ อาทิมชฺฌปริโยสานํ อุปปริกฺขนฺตา ปริโยสานํ อทิสฺวา อาจริยํ ปุจฺฉิํสุ – ‘‘อิเมสํ สตฺถานํ อาทิมชฺฌํ ทิสฺสติ, ปริโยสานํ ปน น ทิสฺสติ ‘อิทํ นาม อิเมหิ สตฺเถหิ ปาปุเณยฺยาติ, ยโต อุตฺตริ ปาปุณิตพฺพํ นตฺถี’’’ติฯ โสปิ อาห – ‘‘อหมฺปิ เตสํ ตถาวิธํ ปริโยสานํ น ปสฺสามี’’ติฯ เต อาหํสุ – ‘‘เตน หิ มยํ อิเมสํ ปริโยสานํ คเวสามา’’ติฯ เต อาจริโย ‘‘ยถาสุขํ คเวสถา’’ติ อาหฯ เอวํ เต เตน อนุญฺญาตา อมตํ คเวสมานา อาหิณฺฑนฺตา ชมฺพุทีเป ปากฏา อเหสุํฯ เตหิ ขตฺติยปณฺฑิตาทโย ปญฺหํ ปุฏฺฐา อุตฺตรุตฺตริํ น สมฺปายนฺติฯ

‘‘อุปติสฺโส โกลิโต’’ติ วุตฺเต ปน ‘‘เก เอเต, น โข มยํ ชานามา’’ติ ภณนฺตา นตฺถิ, เอวํ วิสฺสุตา อเหสุํฯ

เอวํ เตสุ อมตปริเยสนํ จรมาเนสุ อมฺหากํ ภควา โลเก อุปฺปชฺชิตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจกฺโก อนุปุพฺเพน ราชคหมนุปฺปตฺโตฯ เต จ ปริพฺพาชกา สกลชมฺพุทีปํ จริตฺวา ติฏฺฐตุ อมตํ, อนฺตมโส ปริโยสานปญฺหวิสฺสชฺชนมตฺตมฺปิ อลภนฺตา ปุนเทว ราชคหํ อคมํสุฯ อถ โข อายสฺมา อสฺสชิ ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวาติ ยาว เตสํ ปพฺพชฺชา, ตาว สพฺพํ ปพฺพชฺชากฺขนฺธเก (มหาว. 60) อาคตนเยเนว วิตฺถารโต ทฏฺฐพฺพํฯ

เอวํ ปพฺพชิเตสุ เตสุ ทฺวีสุ สหายเกสุ อายสฺมา สาริปุตฺโต อฑฺฒมาเสน สาวกปารมีญาณํ สจฺฉากาสิฯ โส ยทา อสฺสชิตฺเถเรน สทฺธิํ เอกวิหาเร วสติ, ตทา ภควโต อุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา อนนฺตรํ เถรสฺส อุปฏฺฐานํ คจฺฉติ ‘‘ปุพฺพาจริโย เม อยมายสฺมา, เอตมหํ นิสฺสาย ภควโต สาสนํ อญฺญาสิ’’นฺติ คารเวนฯ ยทา ปน อสฺสชิตฺเถเรน สทฺธิํ เอกวิหาเร น วสติ, ตทา ยสฺสํ ทิสายํ เถโร วสติ, ตํ ทิสํ โอโลเกตฺวา ปญฺจปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคยฺห นมสฺสติฯ ตํ ทิสฺวา เกจิ ภิกฺขู กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ – ‘‘สาริปุตฺโต อคฺคสาวโก หุตฺวา ทิสํ นมสฺสติ, อชฺชาปิ มญฺเญ พฺราหฺมณทิฏฺฐิ อปฺปหีนา’’ติฯ อถ ภควา ทิพฺพาย โสตธาตุยา ตํ กถาสลฺลาปํ สุตฺวา ปญฺญตฺตวรพุทฺธาสเน นิสินฺนํเยว อตฺตานํ ทสฺเสนฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘กาย นุตฺถ, ภิกฺขเว, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา’’ติ ? เต ตํ ปวตฺติํ อาจิกฺขิํสุฯ ตโต ภควา ‘‘น, ภิกฺขเว, สาริปุตฺโต ทิสํ นมสฺสติ, ยํ นิสฺสาย สาสนํ อญฺญาสิ, ตํ อตฺตโน อาจริยํ วนฺทติ นมสฺสติ สมฺมาเนติ, อาจริยปูชโก, ภิกฺขเว, สาริปุตฺโต’’ติ วตฺวา ตตฺถ สนฺนิปติตานํ ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ สุตฺตมภาสิฯ

ตตฺถ ยสฺมา หิ ธมฺมํ ปุริโส วิชญฺญาติ ยโต ปุคฺคลา ปิฏกตฺตยปฺปเภทํ ปริยตฺติธมฺมํ วา, ปริยตฺติํ สุตฺวา อธิคนฺตพฺพํ นวโลกุตฺตรปฺปเภทํ ปฏิเวธธมฺมํ วา ปุริโส วิชญฺญา ชาเนยฺย เวเทยฺยฯ ‘‘ยสฺสา’’ติปิ ปาโฐ, โส เอวตฺโถฯ

อินฺทํว นํ เทวตา ปูชเยยฺยาติ ยถา สกฺกํ เทวานมินฺทํ ทฺวีสุ เทวโลเกสุ เทวตา ปูเชนฺติ, เอวํ โส ปุคฺคโล ตํ ปุคฺคลํ กาลสฺเสว วุฏฺฐาย อุปาหนโอมุญฺจนาทิํ สพฺพํ วตฺตปฏิวตฺตํ กโรนฺโต ปูเชยฺย สกฺกเรยฺย ครุกเรยฺยฯ กิํ การณํ? โส ปูชิโต…เป.… ปาตุกโรติ ธมฺมํ, โส อาจริโย เอวํ ปูชิโต ตสฺมิํ อนฺเตวาสิมฺหิ ปสนฺนจิตฺโต ปริยตฺติปฏิเวธวเสน พหุสฺสุโต เทสนาวเสเนว ปริยตฺติธมฺมญฺจ, เทสนํ สุตฺวา ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปตฺติยา อธิคนฺตพฺพํ ปฏิเวธธมฺมญฺจ ปาตุกโรติ เทเสติ, เทสนาย วา ปริยตฺติธมฺมํ, อุปมาวเสน อตฺตนา อธิคตปฏิเวธธมฺมํ ปาตุกโรติฯ

[320] ตทฏฺฐิกตฺวาน นิสมฺม ธีโรติ เอวํ ปสนฺเนน อาจริเยน ปาตุกตํ ธมฺมํ อฏฺฐิกตฺวาน สุณิตฺวา อุปธารณสมตฺถตาย ธีโร ปุริโสฯ ธมฺมานุธมฺมํ ปฏิปชฺชมาโนติ โลกุตฺตรธมฺมสฺส อนุโลมตฺตา อนุธมฺมภูตํ วิปสฺสนํ ภาวยมาโนฯ วิญฺญู วิภาวี นิปุโณ จ โหตีติ วิญฺญุตาสงฺขาตาย ปญฺญาย อธิคเมน วิญฺญู, วิภาเวตฺวา ปเรสมฺปิ ปากฏํ กตฺวา ญาปนสมตฺถตาย วิภาวี, ปรมสุขุมตฺถปฏิเวธตาย นิปุโณ จ โหติฯ โย ตาทิสํ ภชติ อปฺปมตฺโตติ โย ตาทิสํ ปุพฺเพ วุตฺตปฺปการํ พหุสฺสุตํ อปฺปมตฺโต ตปฺปสาทนปโร หุตฺวา ภชติฯ

[321] เอวํ ปณฺฑิตาจริยเสวนํ ปสํสิตฺวา อิทานิ พาลาจริยเสวนํ นินฺทนฺโต ‘‘ขุทฺทญฺจ พาล’’นฺติ อิมํ คาถมาหฯ ตตฺถ ขุทฺทนฺติ ขุทฺเทน กายกมฺมาทินา สมนฺนาคตํ, ปญฺญาภาวโต พาลํฯ อนาคตตฺถนฺติ อนธิคตปริยตฺติปฏิเวธตฺถํฯ อุสูยกนฺติ อิสฺสามนกตาย อนฺเตวาสิกสฺส วุฑฺฒิํ อสหมานํฯ เสสเมตฺถ ปากฏเมว ปทโตฯ อธิปฺปายโต ปน โย พหุจีวราทิลาภี อาจริโย อนฺเตวาสิกานํ จีวราทีนิ น สกฺโกติ ทาตุํ, ธมฺมทาเน ปน อนิจฺจทุกฺขานตฺตวจนมตฺตมฺปิ น สกฺโกติฯ เอเตหิ ขุทฺทตาทิธมฺเมหิ สมนฺนาคตตฺตา ตํ ขุทฺทํ พาลํ อนาคตตฺถํ อุสูยกํ อาจริยํ อุปเสวมาโน ‘‘ปูติมจฺฉํ กุสคฺเคนา’’ติ (อิติวุ. 76; ชา. 1.15.183) วุตฺตนเยน สยมฺปิ พาโล โหติฯ ตสฺมา อิธ สาสเน กิญฺจิ อปฺปมตฺตกมฺปิ ปริยตฺติธมฺมํ ปฏิเวธธมฺมํ วา อวิภาวยิตฺวา จ อวิชานิตฺวา จ ยสฺส ธมฺเมสุ กงฺขา, ตํ อตริตฺวา มรณํ อุเปตีติ เอวมสฺส อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

[322-3] อิทานิ ตสฺเสวตฺถสฺส ปากฏกรณตฺถํ ‘‘ยถา นโร’’ติ คาถาทฺวยมาหฯ ตตฺถ อาปคนฺติ นทิํฯ มโหทกนฺติ พหุอุทกํฯ

สลิลนฺติ อิโต จิโต จ คตํ, วิตฺถิณฺณนฺติ วุตฺตํ โหติฯ ‘‘สริต’’นฺติปิ ปาโฐ, โส เอวตฺโถฯ สีฆโสตนฺติ หารหาริกํ, เวควตินฺติ วุตฺตํ โหติฯ กิํ โสติ เอตฺถ ‘‘โส วุยฺหมาโน’’ติ อิมินา จ โสกาเรน ตสฺส นรสฺส นิทฺทิฏฺฐตฺตา นิปาตมตฺโต โสกาโรฯ กิํ สูติ วุตฺตํ โหติ ยถา ‘‘น ภวิสฺสามิ นาม โส, วินสฺสิสฺสามิ นาม โส’’ติฯ ธมฺมนฺติ ปุพฺเพ วุตฺตํ ทุวิธเมวฯ อนิสามยตฺถนฺติ อนิสาเมตฺวา อตฺถํฯ เสสเมตฺถ ปากฏเมว ปทโตฯ

อธิปฺปายโต ปน ยถา โย โกจิเทว นโร วุตฺตปฺปการํ นทิํ โอตริตฺวา ตาย นทิยา วุยฺหมาโน อนุโสตคามี โสตเมว อนุคจฺฉนฺโต ปเร ปารตฺถิเก กิํ สกฺขติ ปารํ เนตุํฯ ‘‘สกฺกตี’’ติปิ ปาโฐฯ ตเถว ทุวิธมฺปิ ธมฺมํ อตฺตโน ปญฺญาย อวิภาวยิตฺวา พหุสฺสุตานญฺจ สนฺติเก อตฺถํ อนิสาเมตฺวา สยํ อวิภาวิตตฺตา อชานนฺโต อนิสามิตตฺตา จ อวิติณฺณกงฺโข ปเร กิํ สกฺขติ นิชฺฌาเปตุํ เปกฺขาเปตุนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ ‘‘โส วต, จุนฺท, อตฺตนา ปลิปปลิปนฺโน’’ติอาทิกญฺเจตฺถ (ม. นิ. 1.87) สุตฺตปทํ อนุสฺสริตพฺพํฯ

[324-5] เอวํ พาลเสวนาย พาลสฺส ปรํ นิชฺฌาเปตุํ อสมตฺถตาย ปากฏกรณตฺถํ อุปมํ วตฺวา อิทานิ ‘‘โย ตาทิสํ ภชติ อปฺปมตฺโต’’ติ เอตฺถ วุตฺตสฺส ปณฺฑิตสฺส ปเร นิชฺฌาเปตุํ สมตฺถตาย ปากฏกรณตฺถํ ‘‘ยถาปิ นาว’’นฺติ คาถาทฺวยมาหฯ ตตฺถ ผิเยนาติ ทพฺพิปทเรนฯ ริตฺเตนาติ เวฬุทณฺเฑนฯ ตตฺถาติ ตสฺสํ นาวายํฯ ตตฺรูปยญฺญูติ ตสฺสา นาวาย อาหรณปฏิหรณาทิอุปายชานเนน มคฺคปฏิปาทเนน อุปายญฺญูฯ สิกฺขิตสิกฺขตาย สุกุสลหตฺถตาย จ กุสโลฯ อุปฺปนฺนุปทฺทวปฏิการสมตฺถตาย มุตีมาฯ เวทคูติ เวทสงฺขาเตหิ จตูหิ มคฺคญาเณหิ คโตฯ ภาวิตตฺโตติ ตาเยว มคฺคภาวนาย ภาวิตจิตฺโตฯ พหุสฺสุโตติ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนวฯ อเวธธมฺโมติ อฏฺฐหิ โลกธมฺเมหิ อกมฺปนิยสภาโวฯ โสตาวธานูปนิสูปปนฺเนติ โสตโอทหเนน จ มคฺคผลานํ อุปนิสฺสเยน จ อุปปนฺเนฯ เสสํ อุตฺตานปทตฺถเมวฯ อธิปฺปายโยชนาปิ สกฺกา ปุริมนเยเนว ชานิตุนฺติ น วิตฺถาริตาฯ

[326] เอวํ ปณฺฑิตสฺส ปเร นิชฺฌาเปตุํ สมตฺถภาวปากฏกรณตฺถํ อุปมํ วตฺวา ตสฺสา ปณฺฑิตเสวนาย นิโยเชนฺโต ‘‘ตสฺมา หเว’’ติ อิมํ อวสานคาถมาหฯ ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ – ยสฺมา อุปนิสฺสยสมฺปนฺนา ปณฺฑิตเสวเนน วิเสสํ ปาปุณนฺติ, ตสฺมา หเว สปฺปุริสํ ภเชถฯ กีทิสํ สปฺปุริสํ ภเชถ? เมธาวินญฺเจว พหุสฺสุตญฺจ, ปญฺญาสมฺปตฺติยา จ เมธาวินํ วุตฺตปฺปการสุตทฺวเยน จ พหุสฺสุตํฯ ตาทิสญฺหิ ภชมาโน เตน ภาสิตสฺส ธมฺมสฺส อญฺญาย อตฺถํ เอวํ ญตฺวา จ ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชมาโน ตาย ปฏิปตฺติยา ปฏิเวธวเสน วิญฺญาตธมฺโม โส มคฺคผลนิพฺพานปฺปเภทํ โลกุตฺตรสุขํ ลเภถ อธิคจฺเฉยฺย ปาปุเณยฺยาติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ สมาเปสีติฯ

ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทก-อฏฺฐกถาย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถาย ธมฺมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. กิํสีลสุตฺตวณฺณนา

[327] กิํสีโลติ กิํสีลสุตฺตํฯ กา อุปฺปตฺติ? อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส คิหิสหายโก เอโก เถรสฺเสว ปิตุโน วงฺคนฺตพฺราหฺมณสฺส สหายสฺส พฺราหฺมณสฺส ปุตฺโต สฏฺฐิโกฏิอธิกํ ปญฺจสตโกฏิธนํ ปริจฺจชิตฺวา อายสฺมโต สาริปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา สพฺพํ พุทฺธวจนํ ปริยาปุณิฯ ตสฺส เถโร พหุโส โอวทิตฺวา กมฺมฏฺฐานมทาสิ, โส เตน วิเสสํ นาธิคจฺฉติฯ ตโต เถโร ‘‘พุทฺธเวเนยฺโย เอโส’’ติ ญตฺวา ตํ อาทาย ภควโต สนฺติกํ คนฺตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อารพฺภ ปุคฺคลํ อนิยเมตฺวา ‘‘กิํสีโล’’ติ ปุจฺฉิฯ อถสฺส ภควา ตโต ปรํ อภาสิฯ ตตฺถ กิํสีโลติ กีทิเสน วาริตฺตสีเลน สมนฺนาคโต, กีทิสปกติโก วาฯ กิํสมาจาโรติ กีทิเสน จาริตฺเตน ยุตฺโตฯ กานิ กมฺมานิ พฺรูหยนฺติ กานิ กายกมฺมาทีนิ วฑฺเฒนฺโตฯ นโร สมฺมา นิวิฏฺฐสฺสาติ อภิรโต นโร สาสเน สมฺมา ปติฏฺฐิโต ภเวยฺยฯ อุตฺตมตฺถญฺจ ปาปุเณติ สพฺพตฺถานํ อุตฺตมํ อรหตฺตญฺจ ปาปุเณยฺยาติ วุตฺตํ โหติฯ