เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

สุตฺตนิปาต-อฏฺฐกถา

(ปฐโม ภาโค)

คนฺถารมฺภกถา

อุตฺตมํ วนฺทเนยฺยานํ, วนฺทิตฺวา รตนตฺตยํ;

โย ขุทฺทกนิกายมฺหิ, ขุทฺทาจารปฺปหายินาฯ

เทสิโต โลกนาเถน, โลกนิสฺสรเณสินา;

ตสฺส สุตฺตนิปาตสฺส, กริสฺสามตฺถวณฺณนํฯ

อยํ สุตฺตนิปาโต จ, ขุทฺทเกสฺเวว โอคโธ;

ยสฺมา ตสฺมา อิมสฺสาปิ, กริสฺสามตฺถวณฺณนํฯ

คาถาสตสมากิณฺโณ, เคยฺยพฺยากรณงฺกิโต;

กสฺมา สุตฺตนิปาโตติ, สงฺขเมส คโตติ เจฯ

สุวุตฺตโต สวนโต, อตฺถานํ สุฏฺฐุ ตาณโต;

สูจนา สูทนา เจว, ยสฺมา สุตฺตํ ปวุจฺจติฯ

ตถารูปานิ สุตฺตานิ, นิปาเตตฺวา ตโต ตโต;

สมูหโต อยํ ตสฺมา, สงฺขเมวมุปาคโตฯ

สพฺพานิ จาปิ สุตฺตานิ, ปมาณนฺเตน ตาทิโน;

วจนานิ อยํ เตสํ, นิปาโต จ ยโต ตโตฯ

อญฺญสงฺขานิมิตฺตานํ, วิเสสานมภาวโต;

สงฺขํ สุตฺตนิปาโตติ, เอวเมว สมชฺฌคาติฯ

1. อุรควคฺโค

1. อุรคสุตฺตวณฺณนา

เอวํ สมธิคตสงฺโข จ ยสฺมา เอส วคฺคโต อุรควคฺโค, จูฬวคฺโค, มหาวคฺโค, อฏฺฐกวคฺโค, ปารายนวคฺโคติ ปญฺจ วคฺคา โหนฺติ; เตสุ อุรควคฺโค อาทิฯ สุตฺตโต อุรควคฺเค ทฺวาทส สุตฺตานิ, จูฬวคฺเค จุทฺทส, มหาวคฺเค ทฺวาทส, อฏฺฐกวคฺเค โสฬส, ปารายนวคฺเค โสฬสาติ สตฺตติ สุตฺตานิฯ เตสํ อุรคสุตฺตํ อาทิฯ ปริยตฺติปมาณโต อฏฺฐ ภาณวาราฯ เอวํ วคฺคสุตฺตปริยตฺติปมาณวโต ปนสฺส –

‘‘โย อุปฺปติตํ วิเนติ โกธํ, วิสฏํ สปฺปวิสํว โอสเธหิ;

โส ภิกฺขุ ชหาติ โอรปารํ, อุรโค ชิณฺณมิว ตจํ ปุราณ’’นฺติฯ –

อยํ คาถา อาทิฯ ตสฺมา อสฺสา อิโต ปภุติ อตฺถวณฺณนํ กาตุํ อิทํ วุจฺจติ –

‘‘เยน ยตฺถ ยทา ยสฺมา, วุตฺตา คาถา อยํ อิมํ;

วิธิํ ปกาสยิตฺวาสฺสา, กริสฺสามตฺถวณฺณน’’นฺติฯ

เกน ปนายํ คาถา วุตฺตา, กตฺถ, กทา, กสฺมา จ วุตฺตาติ? วุจฺจเต – โย โส ภควา จตุวีสติพุทฺธสนฺติเก ลทฺธพฺยากรโณ ยาว เวสฺสนฺตรชาตกํ, ตาว ปารมิโย ปูเรตฺวา ตุสิตภวเน อุปฺปชฺชิ, ตโตปิ จวิตฺวา สกฺยราชกุเล อุปปตฺติํ คเหตฺวา, อนุปุพฺเพน กตมหาภินิกฺขมโน โพธิรุกฺขมูเล สมฺมาสมฺโพธิํ อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา, ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตตฺวา เทว-มนุสฺสานํ หิตาย ธมฺมํ เทเสสิ, เตน ภควตา สยมฺภุนา อนาจริยเกน สมฺมาสมฺพุทฺเธน วุตฺตาฯ สา จ ปน อาฬวิยํฯ ยทา จ ภูตคามสิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, ตทา ตตฺถ อุปคตานํ ธมฺมเทสนตฺถํ วุตฺตาติฯ อยเมตฺถ สงฺเขปวิสฺสชฺชนาฯ วิตฺถารโต ปน ทูเรนิทานอวิทูเรนิทานสนฺติเกนิทานวเสน เวทิตพฺพาฯ