เมนู

พระอภิธรรมปิฎก ยมก [2. ขันธยมก] 1. ปัณณัตติวารนิทเทส 4. สุทธขันธมูลจักกวาร
[49] อนุ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นวิญญาณ ไม่เป็นขันธ์ใช่ไหม
วิ. เว้นวิญญาณแล้ว ขันธ์ที่เหลือไม่เป็นวิญญาณ แต่เป็นขันธ์ เว้น
วิญญาณและขันธ์แล้ว สภาวธรรมที่เหลือไม่เป็นวิญญาณก็ใช่ ไม่เป็นขันธ์ก็ใช่
ปฏิ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นขันธ์ ไม่เป็นรูปขันธ์ใช่ไหม
วิ. ใช่
อนุ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นวิญญาณ ไม่เป็นขันธ์ใช่ไหม
วิ. เว้นวิญญาณแล้ว ขันธ์ที่เหลือไม่เป็นวิญญาณ แต่เป็นขันธ์ เว้น
วิญญาณและขันธ์แล้ว สภาวธรรมที่เหลือไม่เป็นวิญญาณก็ใช่ ไม่เป็นขันธ์ก็ใช่
ปฏิ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นขันธ์ ไม่เป็นเวทนาขันธ์ใช่ไหม
วิ. ใช่
อนุ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นวิญญาณ ไม่เป็นขันธ์ใช่ไหม
วิ. เว้นวิญญาณแล้ว ขันธ์ที่เหลือไม่เป็นวิญญาณ แต่เป็นขันธ์ เว้น
วิญญาณและขันธ์แล้ว สภาวธรรมที่เหลือไม่เป็นวิญญาณก็ใช่ ไม่เป็นขันธ์ก็ใช่
ปฏิ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นขันธ์ ไม่เป็นสัญญาขันธ์ใช่ไหม
วิ. ใช่
อนุ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นวิญญาณ ไม่เป็นขันธ์ใช่ไหม
วิ. เว้นวิญญาณแล้ว ขันธ์ที่เหลือไม่เป็นวิญญาณ แต่เป็นขันธ์ เว้น
วิญญาณและขันธ์แล้ว สภาวธรรมที่เหลือไม่เป็นวิญญาณก็ใช่ ไม่เป็นขันธ์ก็ใช่
ปฏิ. สภาวธรรมที่ไม่เป็นขันธ์ ไม่เป็นสังขารขันธ์ใช่ไหม
วิ. ใช่
ปัณณัตติวารนิทเทส จบ

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 38 หน้า :54 }


พระอภิธรรมปิฎก ยมก [2. ขันธยมก] 2. ปวัตติวาร 1. อุปปาทวาร 1. ปัจจุปปันนวาร
2. ปวัตติวาร 1. อุปปาทวาร
1. ปัจจุปปันนวาร
ว่าด้วยสภาวธรรมที่เป็นปัจจุบัน
อนุโลมบุคคล
[50] อนุ. รูปขันธ์ของบุคคลใดกำลังเกิด เวทนาขันธ์ของบุคคลนั้นก็กำลังเกิด
ใช่ไหม
วิ. บุคคลผู้กำลังอุบัติในอสัญญสัตตภูมิ1 รูปขันธ์ของบุคคลเหล่านั้นกำลังเกิด
แต่เวทนาขันธ์ไม่ใช่กำลังเกิด บุคคลผู้กำลังอุบัติในปัญจโวการภูมิ2 รูปขันธ์
ของบุคคลเหล่านั้นกำลังเกิดและเวทนาขันธ์ก็กำลังเกิด
ปฏิ. เวทนาขันธ์ของบุคคลใดกำลังเกิด รูปขันธ์ของบุคคลนั้นก็กำลังเกิดใช่ไหม
วิ. บุคคลผู้กำลังอุบัติในอรูปภูมิ3 เวทนาขันธ์ของบุคคลเหล่านั้นกำลังเกิด
แต่รูปขันธ์ไม่ใช่กำลังเกิด บุคคลผู้กำลังอุบัติในปัญจโวการภูมิ เวทนาขันธ์ของ
บุคคลเหล่านั้นกำลังเกิดและรูปขันธ์ก็กำลังเกิด
อนุโลมโอกาส
[51] อนุ. รูปขันธ์ในภูมิใดกำลังเกิด เวทนาขันธ์ในภูมินั้นก็กำลังเกิดใช่ไหม
วิ. ในอสัญญสัตตภูมิ ในภูมินั้นรูปขันธ์กำลังเกิด แต่เวทนาขันธ์ไม่ใช่กำลัง
เกิด ในปัญจโวการภูมิ ในภูมินั้นรูปขันธ์กำลังเกิดและเวทนาขันธ์ก็กำลังเกิด
ปฏิ. เวทนาขันธ์ในภูมิใดกำลังเกิด รูปขันธ์ในภูมินั้นก็กำลังเกิดใช่ไหม
วิ. ในอรูปภูมิ ในภูมินั้นเวทนาขันธ์กำลังเกิด แต่รูปขันธ์ไม่ใช่กำลังเกิด
ในปัญจโวการภูมิ ในภูมินั้นเวทนาขันธ์กำลังเกิดและรูปขันธ์ก็กำลังเกิด

เชิงอรรถ :
1 ภูมิของสัตว์ผู้ไม่มีสัญญา คือเกิดโดยที่ไม่มีจิต มีแต่รูปอย่างเดียว เรียกอีกอย่างว่า เอกโวการภูมิ คือ
ภูมิของสัตว์ผู้มีขันธ์ 1 คือรูปขันธ์ (อภิ.ปญฺจ.อ. 50-205/344)
2 ภูมิของสัตว์ผู้มีขันธ์ 5 คือเกิดโดยมีทั้งรูปและนาม (อภิ.ปญฺจ.อ. 50-205/344)
3 ภูมิของสัตว์ผู้ไม่มีรูป คือไม่มีรูปขันธ์ มีเพียงนามขันธ์ 4 เว้นรูปขันธ์ หรือเรียกว่า จตุโวการภูมิ ภูมิ
ของสัตว์ผู้มีขันธ์ 4

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 38 หน้า :55 }