พระอภิธรรมปิฎก ยมก [5. สัจจยมก] 3. ปริญญาวาร 6. อตีตานาคตวาร
วิ. บุคคลผู้จักได้มรรคไม่เคยกำหนดรู้ทุกขสัจ แต่มิใช่จักไม่ละสมุทยสัจ
บุคคลผู้พร้อมเพรียงด้วยอรหัตตมรรคและบุคคลผู้เป็นปุถุชนซึ่งจักไม่ได้มรรคไม่เคย
กำหนดรู้ทุกขสัจและก็ไม่ใช่จักละสมุทยสัจ
ปฏิ. บุคคลใดไม่ใช่จักละสมุทยสัจ บุคคลนั้นก็ไม่เคยกำหนดรู้ทุกขสัจใช่ไหม
วิ. อรหันตบุคคลไม่ใช่จักละสมุทยสัจ แต่มิใช่ไม่เคยกำหนดรู้ทุกขสัจ
บุคคลผู้พร้อมเพรียงด้วยอรหัตตมรรคและบุคคลผู้เป็นปุถุชนซึ่งจักไม่ได้มรรคไม่ใช่จักละ
สมุทยสัจและก็ไม่เคยกำหนดรู้ทุกขสัจ
ปริญญาวาร จบ
สัจจยมก จบ
พระอภิธรรมปิฎก ยมก [6. สังขารยมก] 1. ปัณณัตติวารนิทเทส 1. ปทโสธนวาร
สังขารยมก
1. ปัณณัตติวารอุทเทส
[1] สังขาร 3 คือ
1. กายสังขาร (สภาพที่กายปรุงแต่ง)
2. วจีสังขาร (สภาพที่ปรุงแต่งวาจา)
3. จิตตสังขาร (สภาพที่จิตปรุงแต่ง)1
ลมอัสสาสปัสสาสะชื่อว่ากายสังขาร วิตกและวิจารชื่อว่าวจีสังขาร สัญญา
และเวทนาชื่อว่าจิตตสังขาร เว้นวิตกและวิจารแล้ว สภาวธรรมที่สัมปยุตด้วยจิต
แม้ทั้งหมดชื่อว่าจิตตสังขาร
1. ปทโสธนวาร
อนุโลม
[2] กาย เป็นกายสังขารใช่ไหม กายสังขาร เป็นกายใช่ไหม
วจี เป็นวจีสังขารใช่ไหม วจีสังขาร เป็นวจีใช่ไหม
จิต เป็นจิตตสังขารใช่ไหม จิตตสังขาร เป็นจิตใช่ไหม
ปัจจนีกะ
[3] สภาวธรรมที่ไม่เป็นกาย ไม่เป็นกายสังขารใช่ไหม
สภาวธรรมที่ไม่เป็นกายสังขาร ไม่เป็นกายใช่ไหม
สภาวธรรมที่ไม่เป็นวจี ไม่เป็นวจีสังขารใช่ไหม
สภาวธรรมที่ไม่เป็นวจีสังขาร ไม่เป็นวจีใช่ไหม
สภาวธรรมที่ไม่เป็นจิต ไม่เป็นจิตตสังขารใช่ไหม
สภาวธรรมที่ไม่เป็นจิตตสังขาร ไม่เป็นจิตใช่ไหม
เชิงอรรถ :
1 อภิ.ปญฺจ.อ. 358
