พระอภิธรรมปิฎก กถาวัตถุ [16. โสฬสมวรรค] 4. อธิคัยหมนสิการกถา (159)
สก. เมื่อมนสิการสภาวธรรมที่เป็นปัจจุบันว่า เป็นปัจจุบัน ย่อมมนสิการ
สภาวธรรมที่เป็นอนาคตว่า เป็นอนาคต ได้ใช่ไหม
ปร. ใช่
สก. มีการประชุมแห่งผัสสะ 2 อย่าง ฯลฯ จิต 2 ดวงใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
สก. เมื่อมนสิการสภาวธรรมที่เป็นปัจจุบันว่า เป็นปัจจุบัน ย่อมมนสิการ
สภาวธรรมที่เป็นอดีตว่า เป็นอดีต มนสิการสภาวธรรมที่เป็นอนาคตว่า เป็น
อนาคต ได้ใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
สก. เมื่อมนสิการสภาวธรรมที่เป็นปัจจุบันว่า เป็นปัจจุบัน ย่อมมนสิการ
สภาวธรรมที่เป็นอดีตว่า เป็นอดีต มนสิการสภาวธรรมที่เป็นอนาคตว่า เป็น
อนาคต ได้ใช่ไหม
ปร. ใช่
สก. มีการประชุมแห่งผัสสะ 3 อย่าง ฯลฯ จิต 3 ดวงใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[753] ปร. ท่านไม่ยอมรับว่า บุคคลมนสิการรวบยอด ได้ใช่ไหม
สก. ใช่
ปร. พระสูตรที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ว่า
เมื่อใด อริยสาวกพิจารณาเห็นด้วยปัญญา1ว่า
สังขารทั้งหลายทั้งปวงไม่เที่ยง
เมื่อนั้น ย่อมหน่ายในทุกข์
นั่นเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์
เมื่อใด อริยสาวกพิจารณาเห็นด้วยปัญญาว่า
เชิงอรรถ :
1 เห็นด้วยปัญญา หมายถึงเห็นด้วยวิปัสสนาปัญญา (ขุ.ธ.อ. 7/56)
พระอภิธรรมปิฎก กถาวัตถุ [16. โสฬสมวรรค] 5. รูปังเหตูติกถา (160)
สังขารทั้งหลายทั้งปวงเป็นทุกข์
เมื่อนั้น ย่อมหน่ายในทุกข์
นั่นเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์
เมื่อใด อริยสาวกพิจารณาเห็นด้วยปัญญาว่า
ธรรมทั้งหลายทั้งปวงเป็นอนัตตา
เมื่อนั้น ย่อมหน่ายในทุกข์
นั่นเป็นทางแห่งความบริสุทธิ์ 1
มีอยู่จริงมิใช่หรือ
สก. ใช่
ปร. ดังนั้น บุคคลจึงมนสิการรวบยอดได้
อธิคัยหมนสิการกถา จบ
5. รูปังเหตูติกถา (160)
ว่าด้วยรูปเป็นเหตุ
[754] สก. รูปเป็นเหตุใช่ไหม
ปร.2 ใช่3
สก. อโลภะเป็นเหตุใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
สก. อโทสะเป็นเหตุ ฯลฯ อโมหะ ฯลฯ โลภะ ฯลฯ โทสะ ฯลฯ
โมหะเป็นเหตุใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
เชิงอรรถ :
1 ดูเทียบ ขุ.ธ. (แปล) 25/277-279/118
2 ปร. หมายถึงภิกษุในนิกายอุตตราปถกะ (อภิ.ปญฺจ.อ. 754-756/286-287)
3 เพราะมีความเห็นว่า รูปสามารถเป็นเหตุให้แก่รูปได้ เช่น มหาภูตรูป 4 ชื่อว่าเป็นเหตุให้แก่อุปาทายรูปได้
(อภิ.ปญฺจ.อ. 754-756/286-287)
