พระอภิธรรมปิฎก กถาวัตถุ [15. ปัณณรสมวรรค] 3. อัทธากถา (147)
สก. ธาตุ 18 ที่เป็นอดีต เป็นกาลที่เป็นอดีต ธาตุ 18 ที่เป็นอนาคต
เป็นกาลที่เป็นอนาคต ธาตุ 18 ที่เป็นปัจจุบัน เป็นกาลที่เป็นปัจจุบันใช่ไหม
ปร. ใช่
สก. กาลมี 54 อย่างใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
สก. อินทรีย์ 22 ที่เป็นอดีต เป็นกาลที่เป็นอดีต อินทรีย์ 22 ที่เป็นอนาคต
เป็นกาลที่เป็นอนาคต อินทรีย์ 22 ที่เป็นปัจจุบัน เป็นกาลที่เป็นปัจจุบันใช่ไหม
ปร. ใช่
สก. กาลมี 66 อย่างใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[721] ปร. ท่านไม่ยอมรับว่า กาลเป็นสภาวะสำเร็จแล้ว ใช่ไหม
สก. ใช่
ปร. พระสูตรที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ว่า ภิกษุทั้งหลาย กถาวัตถุ1 3 ประการนี้
กถาวัตถุ 3 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. ควรกล่าวถ้อยคำย้อนอดีตกาลว่า อดีตกาลได้มีมาแล้วอย่างนี้
2. ควรกล่าวถ้อยคำมุ่งถึงอนาคตกาลว่า อนาคตกาลจักมีอย่างนี้
3. ควรกล่าวถ้อยคำสืบเนื่องกับปัจจุบันกาลว่า ปัจจุบันกาลมีอยู่
อย่างนี้
เชิงอรรถ :
1 กถาวัตถุ หมายถึงเรื่องที่นำมาอภิปรายหรือเสวนากัน (องฺ.ติก.อ. 2/68/205)
พระอภิธรรมปิฎก กถาวัตถุ [15. ปัณณรสมวรรค] 4. ขณลยมุหุตตกถา (148)
ภิกษุทั้งหลาย กถาวัตถุ 3 ประการนี้ 1
มีอยู่จริงมิใช่หรือ
สก. ใช่
ปร. ดังนั้น กาลจึงเป็นสภาวะสำเร็จแล้ว
อัทธากถา จบ
4. ขณลยมุหุตตกถา (148)
ว่าด้วยขณะ ลยะ และมุหุตตะ
[722] สก. ขณะหนึ่ง2 เป็นสภาวะสำเร็จแล้ว ลยะหนึ่งเป็นสภาวะสำเร็จแล้ว
มุหุตตะหนึ่งก็เป็นสภาวะสำเร็จแล้วใช่ไหม
ปร.3 ใช่
สก. เป็นรูปใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
สก. เป็นเวทนา ฯลฯ สัญญา ฯลฯ สังขาร ฯลฯ วิญญาณใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
[723] ปร. ท่านไม่ยอมรับว่า มุหุตตะหนึ่งเป็นสภาวะสำเร็จแล้ว ใช่ไหม
สก. ใช่
ปร. พระสูตรที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ว่า ภิกษุทั้งหลาย กถาวัตถุ 3
ประการนี้
กถาวัตถุ 3 ประการ อะไรบ้าง คือ
เชิงอรรถ :
1 ดูเทียบ องฺ.ติก. (แปล) 20/68/270
2 ขณะหนึ่ง หมายถึงชั่วระยะเวลาดีดนิ้วมือ 10 ครั้ง, 10 ขณะเป็น 1 ลยะ, 10 ลยะเป็น 1 ขณลยะ,
10 ขณลยะเป็น 1 มุหุตตะ, 10 มุหุตตะ เป็น 1 ขณมุหุตตะ (อภิธานัปปทีปิกา คาถาที่ 66-67)
3 ปร. หมายถึงภิกษุในนิกายมหาสังฆิกะ (อภิ.ปญฺจ.อ. 718-719/278)
