พระอภิธรรมปิฎก กถาวัตถุ [10. ทสมวรรค] 4. ปัญจวิญญาณากุสลาปิอกุสลาปีติกถา (98)
4. ปัญจวิญญาณากุสลาปิอกุสลาปีติกถา (98)
ว่าด้วยวิญญาณ 5 เป็นกุศลก็มี เป็นอกุศลก็มี
[580] สก. วิญญาณ 5 เป็นกุศลก็มี เป็นอกุศลก็มีใช่ไหม
ปร.1 ใช่2
สก. วิญญาณ 5 มีธรรมที่เกิดขึ้นเป็นวัตถุ มีธรรมที่เกิดขึ้นเป็นอารมณ์
มิใช่หรือ
ปร. ใช่
สก. หากวิญญาณ 5 มีธรรมที่เกิดขึ้นเป็นวัตถุ มีธรรมที่เกิดขึ้นเป็นอารมณ์
ท่านก็ไม่ควรยอมรับว่า วิญญาณ 5 เป็นกุศลก็มี เป็นอกุศลก็มี
สก. วิญญาณ 5 มีธรรมที่เกิดขึ้นก่อนเป็นวัตถุ มีธรรมที่เกิดขึ้นก่อนเป็น
อารมณ์มีธรรมภายในตนเป็นวัตถุ มีธรรมภายนอกตนเป็นอารมณ์ มีธรรมไม่แตกดับ
เป็นวัตถุ มีธรรมไม่แตกดับเป็นอารมณ์ มีวัตถุต่างกัน มีอารมณ์ต่างกัน ไม่เสวย
อารมณ์ของกันและกัน ไม่เกิดขึ้นเพราะไม่ใส่ใจ ไม่เกิดขึ้นเพราะไม่มนสิการ
เกิดขึ้นโดยไม่สับลำดับกัน ไม่เกิดขึ้นพร้อมกัน ไม่เกิดขึ้นในลำดับของกันและกัน
วิญญาณ 5 ไม่มีความผูกใจมิใช่หรือ
ปร. ใช่
สก. หากวิญญาณ 5 ไม่มีความผูกใจ ท่านก็ไม่ควรยอมรับว่า วิญญาณ 5
เป็นกุศลก็มี เป็นอกุศลก็มี
[581] สก. จักขุวิญญาณเป็นกุศลใช่ไหม
ปร. ใช่
สก. จักขุวิญญาณปรารภความว่างเกิดขึ้นใช่ไหม
ปร. ไม่ควรกล่าวอย่างนั้น ฯลฯ
เชิงอรรถ :
1 ปร. หมายถึงภิกษุในนิกายมหาสังฆิกะ (อภิ.ปญฺจ.อ. 580/252)
2 เพราะมีความเห็นว่า วิญญาณ 5 มีจักขุวิญญาณ เป็นต้น เป็นได้ทั้งกุศลและอกุศล ซึ่งต่างกับความเห็น
ของสกวาทีที่เห็นว่า วิญญาณ 5 เป็นวิบากเท่านั้น (อภิ.ปญฺจ.อ. 580/252)
