พระอภิธรรมปิฎก กถาวัตถุ [1. มหาวรรค] 5. สัพพมัตถีติกถา
วิญญาณไกล หรือวิญญาณใกล้ ประมวลเข้าเป็นกองเดียวกัน นี้เรียกว่า
วิญญาณขันธ์ 1 มีอยู่จริงมิใช่หรือ
สก. ใช่
ปร. ดังนั้น อดีตจึงมีอยู่ อนาคตก็มีอยู่
สก. อดีตมีอยู่ อนาคตก็มีอยู่ใช่ไหม
ปร. ใช่
สก. พระสูตรที่พระผู้มีพระภาคตรัสไว้ว่า ภิกษุทั้งหลาย หลักการ 3
ประการนี้ คือ (1) หลักภาษา (2) หลักการตั้งชื่อ (3) หลักการบัญญัติ ในอดีต
ไม่ถูกลบล้างแล้ว ไม่เคยถูกลบล้าง ในปัจจุบันไม่ถูกลบล้าง ในอนาคตก็จักไม่ถูก
ลบล้าง ไม่ถูกสมณพราหมณ์ผู้รู้คัดค้าน หลักการ 3 ประการ เป็นอย่างไร คือ (1)
รูปใดล่วงไป ดับไป แปรผันไปแล้ว เรียกรูปนั้นว่า ได้มีแล้ว ตั้งชื่อรูปนั้นว่า
ได้มีแล้ว บัญญัติรูปนั้นว่า ได้มีแล้ว (แต่) ไม่เรียกรูปนั้นว่า มีอยู่ ไม่เรียก
รูปนั้นว่า จักมี เวทนาใด ฯลฯ สัญญาใด ฯลฯ สังขารใด ฯลฯ วิญญาณใดล่วงไป
ดับไป แปรผันไปแล้ว เรียกวิญญาณนั้นว่า ได้มีแล้ว ตั้งชื่อวิญญาณนั้นว่า
ได้มีแล้ว บัญญัติวิญญาณนั้นว่า ได้มีแล้ว (แต่) ไม่เรียกวิญญาณนั้นว่า มีอยู่
ไม่เรียกวิญญาณนั้นว่า จักมี (2) รูปใดยังไม่เกิด ยังไม่ปรากฏ เรียกรูปนั้นว่า
จักมี ตั้งชื่อรูปนั้นว่า จักมี บัญญัติรูปนั้นว่า จักมี (แต่) ไม่เรียกรูปนั้นว่า
มีอยู่ ไม่เรียกรูปนั้นว่า ได้มีแล้ว เวทนาใด ฯลฯ สัญญาใด ฯลฯ สังขารใด
ฯลฯ วิญญาณใดยังไม่เกิด ยังไม่ปรากฏ เรียกวิญญาณนั้นว่า จักมี ตั้งชื่อวิญญาณ
นั้นว่า จักมี บัญญัติวิญญาณนั้นว่า จักมี (แต่) ไม่เรียกวิญญาณนั้นว่า มีอยู่
ไม่เรียกวิญญาณนั้นว่า ได้มีแล้ว (3) รูปใดเกิดอยู่ ปรากฏอยู่ เรียกรูปนั้นว่า
มีอยู่ ตั้งชื่อรูปนั้นว่า มีอยู่ บัญญัติรูปนั้นว่า มีอยู่ (แต่) ไม่เรียกรูปนั้นว่า
ได้มีแล้ว ไม่เรียกรูปนั้นว่า จักมี เวทนาใด ฯลฯ สัญญาใด ฯลฯ สังขารใด
เชิงอรรถ :
1 ดูเทียบ อภิ.วิ. (แปล) 35/2-31/1-16
