พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [17.ขุททกวัตถุวิภังค์] 7.สัตตกนิทเทส
[950] อสัทธรรม 7 เป็นไฉน
อสัทธรรม 7 คือ
1. เป็นผู้ไม่มีศรัทธา 2. ไม่มีหิริ
3. ไม่มีโอตตัปปะ 4. มีสุตะน้อย
5. เกียจคร้าน 6. หลงลืมสติ
7. มีปัญญาทราม
เหล่านี้ชื่อว่าอสัทธรรม 7 (4)
ทุจริต 7 เป็นไฉน
ทุจริต 7 คือ
1. ปาณาติบาต (ฆ่าสัตว์)
2. อทินนาทาน (ลักทรัพย์)
3. กาเมสุมิจฉาจาร (ประพฤติผิดในกาม)
4. มุสาวาท (พูดเท็จ)
5. ปิสุณวาจา (พูดส่อเสียด)
6. ผรุสวาจา (พูดคำหยาบ)
7. สัมผัปปลาปะ (พูดเพ้อเจ้อ)
เหล่านี้ชื่อว่าทุจริต 7 (5)
มานะ 7 เป็นไฉน
มานะ 7 คือ
1. มานะ (ความถือตัว)
2. อติมานะ (ความถือตัวจัด)
3. มานาติมานะ (ความเย่อหยิ่ง)
4. โอมานะ (ความดูหมิ่นตนเอง)
5. อธิมานะ (ความสำคัญว่าได้บรรลุ)
6. อัสมิมานะ (ความสำคัญว่ามีตัวตน)
7. มิจฉามานะ (ความถือตัวผิด)
เหล่านี้ชื่อว่ามานะ 7 (6)
พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [17.ขุททกวัตถุวิภังค์] 7.สัตตกนิทเทส
[951] ทิฏฐิ 7 เป็นไฉน
ทิฏฐิ 7 คือ
1. สมณะหรือพราหมณ์บางคนในโลกนี้มีวาทะอย่างนี้ มีทิฏฐิอย่างนี้ว่า ท่าน
ผู้เจริญ เพราะอัตตานี้มีรูปสำเร็จมาจากมหาภูตรูป 4 เกิดจากบิดามารดา
หลังจากตายแล้วย่อมขาดสูญ พินาศ ไม่เกิดอีก เพราะเหตุเพียงเท่านี้
อัตตานี้จึงขาดสูญโดยสิ้นเชิง สมณะหรือพราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัติความ
ขาดสูญ ความพินาศ และความไม่เกิดขึ้นอีกของสัตว์อย่างนี้
2. สมณะหรือพราหมณ์อื่น กล่าวกับสมณะหรือพราหมณ์นั้นอย่างนี้ว่า ท่าน
ผู้เจริญ อัตตาที่ท่านกล่าวถึงนี้มีอยู่จริง เราไม่ปฏิเสธว่าไม่มี แต่อัตตานี้
จะไม่ใช่ขาดสูญโดยสิ้นเชิง เพราะเหตุเพียงเท่านี้ ยังมีอัตตาอื่นที่เป็นทิพย์1
มีรูปเป็นกามาวจร2 บริโภคข้าวเป็นอาหาร ท่านยังไม่รู้ไม่เห็น แต่เรา
รู้เห็น เพราะอัตตานั้นแล หลังจากตายแล้วย่อมขาดสูญ พินาศ ไม่เกิด
อีก เพราะเหตุเพียงเท่านี้แล อัตตานี้จึงขาดสูญโดยสิ้นเชิง สมณะหรือ
พราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัติความขาดสูญ ความพินาศ และความไม่เกิด
อีกของสัตว์ อย่างนี้
3. สมณะหรือพราหมณ์อื่นกล่าวกับสมณะหรือพราหมณ์นั้นอย่างนี้ว่า ท่าน
ผู้เจริญ อัตตาที่ท่านกล่าวถึงนี้มีอยู่จริง เราไม่ปฏิเสธว่าไม่มี แต่อัตตานี้ไม่
ใช่ขาดสูญโดยสิ้นเชิง เพราะเหตุเพียงเท่านี้ ยังมีอัตตาอื่นที่เป็นทิพย์มีรูป
สำเร็จด้วยใจ มีอวัยวะครบถ้วน มีอินทรีย์ไม่บกพร่องมีอยู่จริง ท่านยังไม่รู้
ไม่เห็น แต่เรารู้เห็น เพราะอัตตานั้นแล หลังจากตายแล้วย่อมขาดสูญ
พินาศไป ไม่เกิดอีก เพราะเหตุเพียงเท่านี้แล อัตตานี้จึงขาดสูญโดยสิ้นเชิง
สมณะหรือพราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัติความขาดสูญ ความพินาศ และ
ความไม่เกิดอีกของสัตว์อย่างนี้
เชิงอรรถ :
1 อัตตาที่เป็นทิพย์ หมายถึงอัตตาที่เกิดในเทวโลก (อภิ.วิ.อ. 951/553)
2 เทวดาชั้นกามาวจร 6 ชั้น คือ จาตุมหาราชิกา ดาวดึงส์ ดุสิต นิมมานรดี และปรนิมมิตวสวัสดี (ที.สี.อ.
86/111)
