พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [17.ขุททกวัตถุวิภังค์] 6.ฉักกนิทเทส
ปริหานิยธรรม 6 เป็นไฉน
ปริหานิยธรรม 6 คือ
1. กัมมารามตา (ความยินดีในการงาน)
2. ภัสสารามตา (ความยินดีในการสนทนา)
3. นิททารามตา (ความยินดีในการนอนหลับ)
4. สังคณิการามตา (ความยินดีในการคลุกคลีด้วยหมู่)
5. สังสัคคารามตา (ความยินดีในการติดต่อเกี่ยวข้อง)
6. ปปัญจารามตา (ความยินดีในธรรมเป็นเหตุเนิ่นช้า)
เหล่านี้ชื่อว่าปริหานิยธรรม 6 (6)
[946] ปริหานิยธรรม 6 อีกนัยหนึ่ง เป็นไฉน
ปริหานิยธรรม 6 อีกนัยหนึ่ง คือ
1. กัมมารามตา (ความยินดีในการทำงาน)
2. ภัสสารามตา (ความยินดีในการสนทนา)
3. นิททารามตา (ความยินดีในการนอนหลับ)
4. สังคณิการามตา (ความยินดีในการคลุกคลีด้วยหมู่)
5. โทวจัสสตา (ความเป็นผู้ว่ายาก)
6. ปาปมิตตตา (ความเป็นผู้มีมิตรชั่ว)
เหล่านี้ชื่อว่าปริหานิยธรรม 6 (7)
โสมนัสสุปวิจาร1 6 เป็นไฉน
โสมนัสสุปวิจาร 6 คือ
1. บุคคลเห็นรูปทางตาแล้วครุ่นคิดถึงรูปอันเป็นที่ตั้งแห่งโสมนัส
2. บุคคลฟังเสียงทางหู ฯลฯ
3. บุคคลดมกลิ่นทางจมูก ฯลฯ
4. บุคคลลิ้มรสทางลิ้น ฯลฯ
เชิงอรรถ :
1 โสมนสฺเสน สทฺธึ อุปจรนฺตีติ โสมนสฺสุปวิจารา (อภิ.วิ.อ. 946/551)
พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [17.ขุททกวัตถุวิภังค์] 6.ฉักกนิทเทส
5. บุคคลถูกต้องโผฏฐัพพะทางกาย ฯลฯ
6. บุคคลรู้ธรรมารมณ์ทางใจแล้วครุ่นคิดถึงธรรมารมณ์อันเป็นที่ตั้ง
แห่งโสมนัส
เหล่านี้ชื่อว่าโสมนัสสุปวิจาร 6 (8)
โทมนัสสุปวิจาร 6 เป็นไฉน
โทมนัสสุปวิจาร 6 คือ
1. บุคคลเห็นรูปทางตาแล้ว ครุ่นคิดถึงรูปอันเป็นที่ตั้งแห่งโทมนัส
2. บุคคลฟังเสียงทางหู ฯลฯ
3. บุคคลดมกลิ่นทางจมูก ฯลฯ
4. บุคคลลิ้มรสทางลิ้น ฯลฯ
5. บุคคลถูกต้องโผฏฐัพพะทางกาย ฯลฯ
6. บุคคลรู้ธรรมารมณ์ทางใจแล้ว ครุ่นคิดถึงธรรมารมณ์อันเป็น
ที่ตั้งแห่งโทมนัส
เหล่านี้ชื่อว่าโทมนัสสุปวิจาร 6 (9)
อุเปกขูปวิจาร 6 เป็นไฉน
อุเปกขูปวิจาร 6 คือ
1. บุคคลเห็นรูปทางตาแล้ว ครุ่นคิดถึงรูปอันเป็นที่ตั้งแห่งอุเบกขา
2. บุคคลฟังเสียงทางหู ฯลฯ
3. บุคคลดมกลิ่นทางจมูก ฯลฯ
4. บุคคลลิ้มรสทางลิ้น ฯลฯ
5. บุคคลถูกต้องโผฏฐัพพะทางกาย ฯลฯ
6. บุคคลรู้ธรรมารมณ์ทางใจแล้วครุ่นคิดถึงธรรมารมณ์อันเป็น
ที่ตั้งแห่งอุเบกขา
เหล่านี้ชื่อว่าอุเปกขูปวิจาร 6
