พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [17.ขุททกวัตถุวิภังค์] 5.ปัญจกนิทเทส
4. สมณะหรือพราหมณ์พวกหนึ่งย่อมบัญญัติความขาดสูญ
ความไม่ปรากฏ ความไม่มีแห่งสัตว์ที่ยังปรากฏมีอยู่
5. สมณะหรือพราหมณ์พวกหนึ่งกล่าวยืนยันนิพพานในปัจจุบัน
เหล่านี้เรียกว่า ทิฏฐิ 5 (10)
[942] เวร 5 เป็นไฉน
เวร 5 คือ
1. ปาณาติบาต (ฆ่าสัตว์)
2. อทินนาทาน (ลักทรัพย์)
3. กาเมสุมิจฉาจาร (ประพฤติผิดในกาม)
4. มุสาวาท (พูดเท็จ)
5. สุราเมรยมัชชปมาทัฏฐาน (ดื่มน้ำเมาคือสุราและเมรัยอันเป็น
ที่ตั้งแห่งความประมาท)
เหล่านี้ชื่อว่าเวร 5 (11)
พยสนะ 5 เป็นไฉน
พยสนะ 5 คือ
1. ญาติพยสนะ (ความพินาศแห่งญาติ)
2. โภคพยสนะ (ความพินาศแห่งโภคทรัพย์)
3. โรคพยสนะ (ความพินาศเพราะโรค)
4. สีลพยสนะ (ความพินาศแห่งศีล)
5. ทิฏฐิพยสนะ (ความพินาศแห่งทิฏฐิ)
เหล่านี้ชื่อว่าพยสนะ 5 (12)
โทษแห่งความไม่อดทน 5 เป็นไฉน
โทษแห่งความไม่อดทน 5 คือ
1. ไม่เป็นที่รักไม่เป็นที่ชอบใจของชนมาก
2. มีเวรมาก
3. มีโทษมาก
พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [17.ขุททกวัตถุวิภังค์] 5.ปัญจกนิทเทส
4. หลงลืมสติตาย
5. หลังจากตายไป ย่อมเข้าถึงอบาย ทุคติ วินิบาต นรก
เหล่านี้ชื่อว่าโทษแห่งความไม่อดทน 5 (13)
ภัย 5 เป็นไฉน
ภัย 5 คือ
1. อาชีวกภัย (ภัยเกิดแต่การเลี้ยงชีพ)
2. อสิโลกภัย (ภัยเกิดแต่การติเตียน)
3. ปริสสารัชชภัย (ภัยคือความขลาดกลัวเมื่อเข้าสู่ที่ประชุม)
4. มรณภัย (ภัยเกิดแก่มรณะ)
5. ทุคคติภัย (ภัยเกิดแต่ทุคติ)
เหล่านี้ชื่อว่าภัย 5 (14)
[943] ทิฏฐธัมมนิพพานวาทะ 5 เป็นไฉน
ทิฏฐธัมมนิพพานวาทะ 5 คือ
1. สมณะหรือพราหมณ์บางคนในโลกนี้มีวาทะอย่างนี้ มีทิฏฐิอย่างนี้ว่า ท่าน
ผู้เจริญ เพราะเหตุที่อัตตานี้เอิบอิ่มเพลิดเพลินอยู่ด้วยกามคุณ 5 จึงชื่อว่า
บรรลุนิพพานในปัจจุบันอันเป็นบรมธรรม สมณะหรือพราหมณ์พวกหนึ่ง
บัญญัตินิพพานในปัจจุบันว่าเป็นบรมธรรมของสัตว์อย่างนี้
2. สมณะหรือพราหมณ์อื่นกล่าวกะสมณะหรือพราหมณ์นั้นอย่างนี้ว่า ท่าน
ผู้เจริญ อัตตาที่ท่านกล่าวถึงนี้มีอยู่จริง เราไม่ปฏิเสธว่าไม่มี แต่อัตตานี้ไม่
ใช่บรรลุนิพพานในปัจจุบันอันเป็นบรมธรรมเพราะเหตุเพียงเท่านี้ เพราะ
เหตุไร เพราะกามทั้งหลายไม่เที่ยง เป็นทุกข์ มีความแปรผันไปเป็นธรรมดา
เพราะกามเหล่านั้นแปรผันเป็นอย่างอื่น ความเศร้าโศก ความคร่ำครวญ
ความทุกข์ ความโทมนัส และความคับแค้นใจจึงเกิดขึ้น เพราะเหตุที่อัตตา
นี้สงัดจากกาม ฯลฯ บรรลุปฐมฌานอยู่ จึงชื่อว่าบรรลุนิพพานในปัจจุบัน
อันเป็นบรมธรรม สมณะหรือพราหมณ์พวกหนึ่งบัญญัตินิพพานใน
ปัจจุบันว่าเป็นบรมธรรมของสัตว์อย่างนี้
