พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [12. ฌานวิภังค์] 3. ปัญหาปุจฉกะ 2. ทุกมาติกาวิสัชนา
ฌาน 3 ไม่ใช่มีมรรคเป็นอารมณ์ ที่มีมรรคเป็นเหตุก็มี ที่มีมรรคเป็นอธิบดี
ก็มี ที่กล่าวไม่ได้ว่า มีมรรคเป็นเหตุ หรือมีมรรคเป็นอธิบดีก็มี จตุตถฌานที่มี
มรรคเป็นอารมณ์ก็มี ที่มีมรรคเป็นเหตุก็มี ที่มีมรรคเป็นอธิบดีก็มี ที่กล่าวไม่ได้ว่า
มีมรรคเป็นอารมณ์ มีมรรคเป็นเหตุ หรือมีมรรคเป็นอธิบดีก็มี
ฌาน 4 ที่เกิดขึ้นก็มี ที่ยังไม่เกิดขึ้นก็มี ที่จักเกิดขึ้นแน่นอนก็มี
ฌาน 4 ที่เป็นอดีตก็มี ที่เป็นอนาคตก็มี ที่เป็นปัจจุบันก็มี
ฌาน 3 กล่าวไม่ได้ว่า มีอดีตธรรมเป็นอารมณ์ มีอนาคตธรรมเป็นอารมณ์
หรือมีปัจจุบันธรรมเป็นอารมณ์ จตุตถฌานที่มีอดีตธรรมเป็นอารมณ์ก็มี ที่มี
อนาคตธรรมเป็นอารมณ์ก็มี ที่มีปัจจุบันธรรมเป็นอารมณ์ก็มี ที่กล่าวไม่ได้ว่า มี
อดีตธรรมเป็นอารมณ์ มีอนาคตธรรมเป็นอารมณ์ หรือมีปัจจุบันธรรมเป็นอารมณ์
ก็มี
ฌาน 4 ที่เป็นภายในตนก็มี ที่เป็นภายนอกตนก็มี ที่เป็นภายในตนและ
ภายนอกตนก็มี
ฌาน 3 มีธรรมภายนอกตนเป็นอารมณ์ จตุตถฌานที่มีธรรมภายในตนเป็น
อารมณ์ก็มี มีธรรมภายนอกตนเป็นอารมณ์ก็มี มีธรรมภายในตนและภายนอกตน
เป็นอารมณ์ก็มี ที่กล่าวไม่ได้ว่า มีธรรมภายในตนเป็นอารมณ์ มีธรรมภายนอก
ตนเป็นอารมณ์ หรือมีธรรมภายในตนและภายนอกตนเป็นอารมณ์ก็มี
ฌาน 4 เห็นไม่ได้และกระทบไม่ได้
2. ทุกมาติกาวิสัชนา
1. เหตุโคจฉกวิสัชนา
[641] ฌาน 4 ไม่เป็นเหตุ ฌาน 4 มีเหตุ
ฌาน 4 สัมปยุตด้วยเหตุ ฌาน 4 กล่าวไม่ได้ว่า เป็นเหตุและมีเหตุ
ฌาน 4 มีเหตุแต่ไม่เป็นเหตุ ฌาน 4 กล่าวไม่ได้ว่า เป็นเหตุและสัมปยุต
ด้วยเหตุ
ฌาน 4 สัมปยุตด้วยเหตุแต่ไม่เป็นเหตุ ฌาน 4 ไม่เป็นเหตุแต่มีเหตุ
พระอภิธรรมปิฎก วิภังค์ [12.ฌานวิภังค์] 3.ปัญหาปุจฉกะ 2.ทุกมาติกาวิสัชนา
2. จูฬันตรทุกวิสัชนา
ฌาน 4 มีปัจจัยปรุงแต่ง ฌาน 4 ถูกปัจจัยปรุงแต่ง
ฌาน 4 เห็นไม่ได้ ฌาน 4 กระทบไม่ได้
ฌาน 4 ไม่เป็นรูป ฌาน 4 ที่เป็นโลกิยะก็มี ที่เป็นโลกุตตระก็มี
ฌาน 4 จิตบางดวงรู้ได้ ฌาน 4 จิตบางดวงรู้ไม่ได้
3.อาสวโคจฉกวิสัชนา
ฌาน 4 ไม่เป็นอาสวะ ฌาน 4 ที่เป็นอารมณ์ของอาสวะก็มี ที่ไม่เป็น
อารมณ์ของอาสวะก็มี
ฌาน 4 วิปปยุตจากอาสวะ กล่าวไม่ได้ว่า เป็นอาสวะและเป็นอารมณ์ของ
อาสวะ
ฌาน 4 ที่เป็นอารมณ์ของอาสวะแต่ไม่เป็นอาสวะก็มี ที่กล่าวไม่ได้ว่า เป็น
อารมณ์ของอาสวะแต่ไม่เป็นอาสวะก็มี
ฌาน 4 กล่าวไม่ได้ว่า เป็นอาสวะและสัมปยุตด้วยอาสวะ หรือสัมปยุต
ด้วยอาสวะแต่ไม่เป็นอาสวะ
ฌาน 4 ที่วิปปยุตจากอาสวะแต่เป็นอารมณ์ของอาสวะก็มี ที่วิปปยุตจาก
อาสวะและไม่เป็นอารมณ์ของอาสวะก็มี
4-9. สัญโญชนโคจฉกาทิวิสัชนา
ฌาน 4 ไม่เป็นสังโยชน์ ฯลฯ ไม่เป็นคันถะ ฯลฯ ไม่เป็นโอฆะ ฯลฯ
ไม่เป็นโยคะ ฯลฯ ไม่เป็นนิวรณ์ ฯลฯ ไม่เป็นปรามาส ฯลฯ
10. มหันตรทุกวิสัชนา
ฌาน 4 รับรู้อารมณ์ได้ ฌาน 4 ไม่เป็นจิต
ฌาน 4 เป็นเจตสิก ฌาน 4 สัมปยุตด้วยจิต
ฌาน 4 ระคนกับจิต ฌาน 4 มีจิตเป็นสมุฏฐาน
ฌาน 4 เกิดพร้อมกับจิต ฌาน 4 เป็นไปตามจิต
ฌาน 4 ระคนกับจิตและมีจิตเป็นสมุฏฐาน ฌาน 4 ระคนกับจิตมีจิตเป็น
สมุฏฐานและเกิดพร้อมกับจิต
