พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [3. ปัญญาวรรค] 4. วิเวกกถา 1. มัคคังคนิทเทส
สัมมาสมาธิมีวิราคะ 5 อะไรบ้าง คือ
1. วิกขัมภนวิราคะ 2. ตทังควิราคะ
3. สมุจเฉทวิราคะ 4. ปฏิปัสสัทธิวิราคะ
5. นิสสรณวิราคะ
วิราคะในการข่มนิวรณ์ของภิกษุผู้เจริญปฐมฌาน วิราคะในการละทิฏฐิด้วย
องค์นั้น ๆ ของภิกษุผู้เจริญสมาธิที่เป็นส่วนแห่งการชำแรกกิเลส สมุจเฉทวิราคะ
ของภิกษุผู้เจริญโลกุตตรมรรคที่ให้ถึงความสิ้นไป ปฏิปัสสัทธิวิราคะในขณะผลและ
นิสสรณวิราคะที่เป็นความดับคือนิพพาน สัมมาสมาธิมีวิราคะ 5 นี้ ภิกษุเกิดฉันทะ
น้อมไปด้วยศรัทธา และมีจิตตั้งมั่นด้วยดีในวิราคะ 5 นี้
สัมมาสมาธิมีนิโรธ 5 อะไรบ้าง คือ
1. วิกขัมภนนิโรธ 2. ตทังคนิโรธ
3. สมุจเฉทนิโรธ 4. ปฏิปัสสัทธินิโรธ
5. นิสสรณนิโรธ
นิโรธในการข่มนิวรณ์ของภิกษุผู้เจริญปฐมฌาน นิโรธในการละทิฏฐิด้วยองค์
นั้น ๆ ของภิกษุผู้เจริญสมาธิที่เป็นส่วนแห่งการชำแรกกิเลส สมุจเฉทนิโรธของภิกษุ
ผู้เจริญโลกุตตรมรรคที่ให้ถึงความสิ้นไป ปฏิปัสสัทธินิโรธในขณะผลและนิสสรณ-
นิโรธที่เป็นความดับคืออมตธาตุ สัมมาสมาธิมีนิโรธ 5 นี้ ภิกษุเกิดฉันทะ น้อมไป
ด้วยศรัทธา และมีจิตตั้งมั่นด้วยดีในนิโรธ 5 นี้
สัมมาสมาธิมีโวสสัคคะ 5 อะไรบ้าง คือ
1. วิกขัมภนโวสสัคคะ 2. ตทังคโวสสัคคะ
3. สมุจเฉทโวสสัคคะ 4. ปฏิปัสสัทธิโวสสัคคะ
5. นิสสรณโวสสัคคะ
โวสสัคคะในการข่มนิวรณ์ของภิกษุผู้เจริญปฐมฌาน โวสสัคคะในการละทิฏฐิ
ด้วยองค์นั้น ๆ ของภิกษุผู้เจริญสมาธิที่เป็นส่วนแห่งการชำแรกกิเลส สมุจเฉท-
โวสสัคคะของภิกษุผู้เจริญโลกุตตรมรรคที่ให้ถึงความสิ้นไป ปฏิปัสสัทธิโวสสัคคะใน
