พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [3. ปัญญาวรรค] 4. วิเวกกถา 1. มัคคังคนิทเทส
นิสสรณวิเวกที่เป็นความดับคือนิพพาน สัมมาทิฏฐิมีวิเวก 5 นี้ ภิกษุเกิดฉันทะ
น้อมไปด้วยศรัทธา และมีจิตตั้งมั่น1ด้วยดีในวิเวก 5 นี้
สัมมาทิฏฐิมีวิราคะ 5 อะไรบ้าง คือ
1. วิกขัมภนวิราคะ (คลายกำหนัดด้วยข่มไว้)
2. ตทังควิราคะ (คลายกำหนัดด้วยองค์นั้น ๆ)
3. สมุจเฉทวิราคะ (คลายกำหนัดด้วยตัดขาด)
4. ปฏิปัสสัทธิวิราคะ (คลายกำหนัดด้วยสงบระงับ)
5. นิสสรณวิราคะ (คลายกำหนัดด้วยสลัดออกได้)
วิราคะในการข่มนิวรณ์ของภิกษุผู้เจริญปฐมฌาน วิราคะในการละทิฏฐิด้วย
องค์นั้น ๆ ของภิกษุผู้เจริญสมาธิที่เป็นส่วนแห่งการชำแรกกิเลส สมุจเฉทวิราคะ
ของภิกษุผู้เจริญโลกุตตรมรรคที่ให้ถึงความสิ้นไป ปฏิปัสสัทธิวิราคะในขณะแห่งผล
และนิสสรณวิราคะที่เป็นความดับคือนิพพาน สัมมาทิฏฐิมีวิราคะ 5 นี้ ภิกษุเกิด
ฉันทะ น้อมไปด้วยศรัทธา และมีจิตตั้งมั่นด้วยดีในวิราคะ 5 นี้
สัมมาทิฏฐิมีนิโรธ 5 อะไรบ้าง คือ
1. วิกขัมภนนิโรธ (ดับด้วยข่มไว้)
2. ตทังคนิโรธ (ดับด้วยองค์นั้น ๆ)
3. สมุจเฉทนิโรธ (ดับด้วยตัดขาด)
4. ปฏิปัสสัทธินิโรธ (ดับด้วยสงบระงับ)
5. นิสสรณนิโรธ (ดับด้วยสลัดออกได้)
นิโรธในการข่มนิวรณ์ของภิกษุผู้เจริญปฐมฌาน นิโรธในการละทิฏฐิด้วยองค์
นั้น ๆ ของภิกษุผู้เจริญสมาธิที่เป็นส่วนแห่งการชำแรกกิเลส สมุจเฉทนิโรธของภิกษุ
ผู้เจริญโลกุตตรมรรคที่ให้ถึงความสิ้นไป ปฏิปัสสัทธินิโรธในขณะแห่งผลและนิสสรณ-
นิโรธที่เป็นความดับคืออมตธาตุ สัมมาทิฏฐิมีนิโรธ 5 นี้ ภิกษุเกิดฉันทะ น้อมไป
ด้วยศรัทธา และมีจิตตั้งมั่นด้วยดีในนิโรธ 5 นี้
เชิงอรรถ :
1 ฉันทะ ศรัทธา และจิต ในที่นี้ชื่อว่า นิสสัย
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [3. ปัญญาวรรค] 4. วิเวกกถา 1. มัคคังคนิทเทส
สัมมาทิฏฐิมีโวสสัคคะ 5 อะไรบ้าง คือ
1. วิกขัมภนโวสสัคคะ (สละด้วยข่มไว้)
2. ตทังคโวสสัคคะ (สละด้วยองค์นั้น ๆ)
3. สมุจเฉทโวสสัคคะ (สละด้วยตัดขาด)
4. ปฏิปัสสัทธิโวสสัคคะ (สละด้วยสงบระงับ)
5. นิสสรณโวสสัคคะ (สละด้วยสลัดออกได้)
โวสสัคคะในการข่มนิวรณ์ของภิกษุผู้เจริญปฐมฌาน โวสสัคคะในการละทิฏฐิ
ด้วยองค์นั้น ๆ ของภิกษุผู้เจริญสมาธิที่เป็นส่วนแห่งการชำแรกกิเลส สมุจเฉทโวสสัคคะ
ของภิกษุผู้เจริญโลกุตตรมรรคที่ให้ถึงความสิ้นไป ปฏิปัสสัทธิโวสสัคคะในขณะแห่งผล
และนิสสรณโวสสัคคะที่เป็นความดับคือนิพพาน สัมมาทิฏฐิมีโวสสัคคะ 5 นี้ ภิกษุ
เกิดฉันทะ น้อมไปด้วยศรัทธา และมีจิตตั้งมั่นด้วยดีในโวสสัคคะ 5 นี้
สัมมาทิฏฐิ มีวิเวก 5 มีวิราคะ 5 มีนิโรธ 5 มีโวสสัคคะ 5 มีนิสสัย
12 นี้
[25] สัมมาสังกัปปะ ฯลฯ สัมมาวาจา ฯลฯ สัมมากัมมันตะ ฯลฯ
สัมมาอาชีวะ ฯลฯ สัมมาวายามะ ฯลฯ สัมมาสติ ฯลฯ
สัมมาสมาธิมีวิเวก 5 อะไรบ้าง คือ
1. วิกขัมภนวิเวก 2. ตทังควิเวก
3. สมุจเฉทวิเวก 4. ปฏิปัสสัทธิวิเวก
5. นิสสรณวิเวก
วิเวกในการข่มนิวรณ์ของภิกษุผู้เจริญปฐมฌาน วิเวกในการละทิฏฐิด้วยองค์
นั้น ๆ ของภิกษุผู้เจริญสมาธิที่เป็นส่วนแห่งการชำแรกกิเลส สมุจเฉทวิเวกของ
ภิกษุผู้เจริญโลกุตตรมรรคที่ให้ถึงความสิ้นไป ปฏิปัสสัทธิวิเวกในขณะแห่งผลและ
นิสสรณวิเวกที่เป็นความดับคือนิพพาน สัมมาสมาธิมีวิเวก 5 นี้ ภิกษุเกิดฉันทะ
น้อมไปด้วยศรัทธา และมีจิตตั้งมั่นด้วยดีในวิเวก 5 นี้
