พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [2. ยุคนัทธวรรค] 2. สัจจกถา 1. ปฐมสุตตันตนิทเทส
สัจจะมีลักษณะเท่าไร สัจจะมีลักษณะ 6 คือ
1. สัจจะที่ปัจจัยปรุงแต่ง มีความเกิดปรากฏ
2. สัจจะที่ปัจจัยปรุงแต่ง มีความเสื่อมปรากฏ
3. สัจจะที่ปัจจัยปรุงแต่ง เมื่อยังตั้งอยู่ ความแปรเปลี่ยนปรากฏ
4. สัจจะที่ปัจจัยไม่ปรุงแต่ง ความเกิดไม่ปรากฏ
5. สัจจะที่ปัจจัยไม่ปรุงแต่ง ความเสื่อมไม่ปรากฏ
6. สัจจะที่ปัจจัยไม่ปรุงแต่ง เมื่อยังตั้งอยู่ ความแปรเปลี่ยนไม่ปรากฏ
สัจจะมีลักษณะ 6 อย่างนี้
สัจจะมีลักษณะเท่าไร สัจจะมีลักษณะ 12 คือ
1. ทุกขสัจ มีความเกิดปรากฏ
2. ทุกขสัจ มีความเสื่อมปรากฏ
3. ทุกขสัจ เมื่อยังตั้งอยู่ ความแปรเปลี่ยนปรากฏ
4. สมุทยสัจ มีความเกิดปรากฏ
5. สมุทยสัจ มีความเสื่อมปรากฏ
6. สมุทยสัจ เมื่อยังตั้งอยู่ ความแปรเปลี่ยนปรากฏ
7. มัคคสัจ มีความเกิดปรากฏ
8. มัคคสัจ มีความเสื่อมปรากฏ
9. มัคคสัจ เมื่อยังตั้งอยู่ ความแปรเปลี่ยนปรากฏ
10. นิโรธสัจ ความเกิดไม่ปรากฏ
11. นิโรธสัจ ความเสื่อมไม่ปรากฏ
12. นิโรธสัจ เมื่อยังตั้งอยู่ ความแปรเปลี่ยนไม่ปรากฏ
สัจจะมีลักษณะ 12 อย่างนี้
สัจจะ 4 เป็นกุศลเท่าไร เป็นอกุศลเท่าไร เป็นอัพยากฤตเท่าไร
คือ สมุทยสัจเป็นอกุศล มัคคสัจเป็นกุศล นิโรธสัจเป็นอัพยากฤต ทุกขสัจ
เป็นกุศลก็มี เป็นอกุศลก็มี เป็นอัพยากฤตก็มี สัจจะ 3 นี้ ท่านสงเคราะห์เข้ากับ
สัจจะ 1 สัจจะ 1 ท่านสงเคราะห์เข้ากับสัจจะ 3 ด้วยอำนาจวัตถุ1(และ) ด้วยปริยาย
เชิงอรรถ :
1 วัตถุ ในที่นี้หมายถึงกุศล อกุศล อัพยากฤต ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค (ขุ.ป.อ. 2/12/232))
