พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [2. ยุคนัทธวรรค] 2. สัจจกถา 1. ปฐมสุตตันตนิทเทส
คือ สัจจะ 4 มีการรู้แจ้งด้วยญาณเดียว พร้อมด้วยสภาวะตรัสรู้ ด้วย
อาการ 16 อย่าง ได้แก่
1. สภาวะที่บีบคั้นแห่งทุกข์ มีสภาวะตรัสรู้
2. สภาวะที่ปัจจัยปรุงแต่งแห่งทุกข์ มีสภาวะตรัสรู้
3. สภาวะที่ทำให้เดือดร้อนแห่งทุกข์ มีสภาวะตรัสรู้
4. สภาวะที่แปรผันแห่งทุกข์ มีสภาวะตรัสรู้
5. สภาวะที่ประมวลมาแห่งสมุทัย มีสภาวะตรัสรู้
6. สภาวะที่เป็นเหตุเกิดแห่งสมุทัย มีสภาวะตรัสรู้
7. สภาวะที่เกี่ยวข้องแห่งสมุทัย มีสภาวะตรัสรู้
8. สภาวะที่พัวพันแห่งสมุทัย มีสภาวะตรัสรู้
9. สภาวะที่เป็นเครื่องสลัดออกแห่งนิโรธ มีสภาวะตรัสรู้
10. สภาวะที่เป็นวิเวกแห่งนิโรธ มีสภาวะตรัสรู้
11. สภาวะที่เป็นอสังขตะแห่งนิโรธ มีสภาวะตรัสรู้
12. สภาวะที่เป็นอมตะแห่งนิโรธ มีสภาวะตรัสรู้
13. สภาวะที่นำออกแห่งมรรค มีสภาวะตรัสรู้
14. สภาวะที่เป็นเหตุแห่งมรรค มีสภาวะตรัสรู้
15. สภาวะที่เห็นแห่งมรรค มีสภาวะตรัสรู้
16. สภาวะที่เป็นใหญ่แห่งมรรค มีสภาวะตรัสรู้
สัจจะ 4 ท่านสงเคราะห์เข้ากับสภาวะตรัสรู้ ด้วยอาการ 16 อย่างนี้
สัจจะใดท่านสงเคราะห์เข้าด้วยกัน สัจจะนั้นเป็นสภาวะเดียว พระโยคาวจร ย่อมรู้
แจ้งสัจจะที่เป็นสภาวะเดียว ด้วยญาณเดียว เพราะเหตุนั้น สัจจะ 4 จึงมีการรู้
แจ้งด้วยญาณเดียว
[12] สัจจะมีลักษณะเท่าไร สัจจะมีลักษณะ 2 คือ
1. สังขตลักษณะ (ลักษณะแห่งธรรมที่มีปัจจัยปรุงแต่ง)
2. อสังขตลักษณะ (ลักษณะแห่งธรรมที่ปัจจัยไม่ปรุงแต่ง)
สัจจะมีลักษณะ 2 อย่างนี้
