พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [1. มหาวรรค] 1. ญาณกถา 1. สุตมยญาณนิทเทส
ธรรม 7 อย่างที่ควรเจริญ คือ โพชฌงค์ 7
ธรรม 8 อย่างที่ควรเจริญ คือ อริยมรรคมีองค์ 8
ธรรม 9 อย่างที่ควรเจริญ คือ ปาริสุทธิปธานิยังคะ 91
ธรรม 10 อย่างที่ควรเจริญ คือ กสิณ 10
[26] ภาวนา 2 อย่าง คือ
1. โลกิยภาวนา
2. โลกุตตรภาวนา
ภาวนา 3 อย่าง คือ
1. การเจริญธรรมที่เป็นรูปาวจรกุศล
2. การเจริญธรรมที่เป็นอรูปาวจรกุศล
3. การเจริญธรรมที่เป็นโลกุตตรกุศล
การเจริญธรรมที่เป็นรูปาวจรกุศลอย่างหยาบก็มี ปานกลางก็มี ประณีตก็มี
การเจริญธรรมที่เป็นอรูปาวจรกุศลอย่างหยาบก็มี ปานกลางก็มี ประณีตก็มี
การเจริญธรรมที่เป็นโลกุตตรกุศลประณีตอย่างเดียว
[27] ภาวนา 4 อย่าง คือ
1. เมื่อรู้แจ้งทุกขสัจด้วยการกำหนดรู้ ชื่อว่าเจริญ
2. เมื่อรู้แจ้งสมุทยสัจด้วยการละ ชื่อว่าเจริญ
3. เมื่อรู้แจ้งนิโรธสัจด้วยการทำให้แจ้ง ชื่อว่าเจริญ
4. เมื่อรู้แจ้งมัคคสัจด้วยการเจริญ ชื่อว่าเจริญ
เหล่านี้ ชื่อว่าภาวนา 4
เชิงอรรถ :
1 ปาริสุทธิปธานิยังคะ 9 ได้แก่ (1) สีลวิสุทธิ (2) จิตตวิสุทธิ (3) ทิฏฐิวิสุทธิ (4) กังขาวิตรณวิสุทธิ
(5) มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธิ (6) ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ (7) ญาณทัสสนวิสุทธิ (8) ปัญญาวิสุทธิ
(9) วิมุตติวิสุทธิ (ขุ.ป.อ. 1/25/138)
