พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [1. มหาวรรค] 2. ทิฏฐิกถา 14. โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐินิทเทส
โอทาตกสิณอันใด เราก็อันนั้น เราอันใด โอทาตกสิณก็อันนั้น เมื่อประทีปน้ำมัน
กำลังลุกโพลงอยู่ บุคคลพิจารณาเห็นเปลวไฟและแสงสว่างไม่เป็นสอง ฯลฯ ฉันใด
บุคคลบางคนในโลกนี้ก็ฉันนั้นเหมือนกัน พิจารณาเห็นโอทาตกสิณโดยความเป็น
อัตตา ฯลฯ นี้เป็นอัตตวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิมีรูปเป็นวัตถุ เป็นอาการที่ 1 อัตตวาท-
ปฏิสังยุตตทิฏฐิเป็นมิจฉาทิฏฐิ ฯลฯ เหล่านี้เป็นสังโยชน์ แต่ไม่เป็นทิฏฐิ อัตตวาท-
ปฏิสังยุตตทิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 20 อย่างนี้
อัตตวาทปฏิสังยุตตทิฏฐินิทเทสที่ 13 จบ
14. โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐินิทเทส
แสดงโลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิ
[147] โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 8 อย่าง เป็น
อย่างไร
คือ ความยึดมั่นถือมั่นว่า อัตตาและโลกเที่ยง ชื่อว่าโลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิ
ทิฏฐิไม่ใช่วัตถุ วัตถุก็ไม่ใช่ทิฏฐิ ทิฏฐิเป็นอย่างนึ่ง วัตถุก็เป็นอย่างหนึ่ง ทิฏฐิและวัตถุ
นี้เป็นโลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิ เป็นอาการที่ 1 โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิเป็นมิจฉาทิฏฐิ
ฯลฯ เหล่านี้เป็นสังโยชน์ แต่ไม่เป็นทิฏฐิ
ความยึดมั่นถือมั่นว่า อัตตาและโลกไม่เที่ยง ชื่อว่าโลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิ
ฯลฯ ความยึดมั่นถือมั่นว่า อัตตาและโลกเที่ยงก็มี ไม่เที่ยงก็มี ฯลฯ อัตตาและ
โลกเที่ยงก็ไม่ใช่ ไม่เที่ยงก็ไม่ใช่ ฯลฯ อัตตาและโลกมีที่สุดก็มี ฯลฯ อัตตาและ
โลกไม่มีที่สุดก็มี ฯลฯ อัตตาและโลกมีที่สุดก็มีไม่มีที่สุดก็มี ฯลฯ
ความยึดมั่นถือมั่นว่า อัตตาและโลกมีที่สุดก็ไม่ใช่ ไม่มีที่สุดก็ไม่ใช่ ชื่อว่า
โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิ ทิฏฐิไม่ใช่วัตถุ วัตถุก็ไม่ใช่ทิฏฐิ ทิฏฐิเป็นอย่างหนึ่ง วัตถุ
ก็เป็นอย่างหนึ่ง ทิฏฐิและวัตถุนี้เป็นโลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิ เป็นอาการที่ 8
โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิเป็นมิจฉาทิฏฐิ ฯลฯ เหล่านี้เป็นสังโยชน์ แต่ไม่เป็นทิฏฐิ
โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 8 อย่างนี้
โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐินิทเทสที่ 14 จบ
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [1. มหาวรรค] 2. ทิฏฐิกถา 15-16. ภววิภวทิฏฐินิทเทส
15-16. ภววิภวทิฏฐินิทเทส
แสดงภววิภวทิฏฐิ
[148] ความยึดมั่นด้วยการติดอยู่ เป็นภวทิฏฐิ1 ความยึดมั่นด้วยการแล่น
เลยไป เป็นวิภวทิฏฐิ2
อัสสาททิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 35 อย่าง เป็นภวทิฏฐิเท่าไร เป็น
วิภวทิฏฐิเท่าไร
อัตตานุทิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 20 อย่าง เป็นภวทิฏฐิเท่าไร เป็น
วิภวทิฏฐิเท่าไร ฯลฯ
โลกวาทปฏิสังยุตตทิฏฐิ มีความยึดมั่นด้วยอาการ 8 อย่าง เป็นภวทิฏฐิเท่าไร
เป็นวิภวทิฏฐิเท่าไร
คือ อัสสาททิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 35 อย่าง เป็นภวทิฏฐิก็มี
เป็นวิภวทิฏฐิก็มี
อัตตานุทิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 20 อย่าง เป็นภวทิฏฐิ 15 เป็น
วิภวทิฏฐิ 5
มิจฉาทิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 10 อย่าง เป็นวิภวทิฏฐิทั้งหมด
สักกายทิฏฐิมีความยึดมั่นด้วยอาการ 20 อย่าง เป็นภวทิฏฐิ 15 เป็น
วิภวทิฏฐิ 5
สัสสตทิฏฐิที่มีสักกายะเป็นวัตถุมีความยึดมั่นด้วยอาการ 15 อย่าง เป็น
ภวทิฏฐิทั้งหมด
อุจเฉททิฏฐิที่มีสักกายะเป็นวัตถุมีความยึดมั่นด้วยอาการ 5 อย่าง เป็น
วิภวทิฏฐิทั้งหมด
อันตัคคาหิกทิฏฐิว่า โลกเที่ยง มีความยึดมั่นด้วยอาการ 5 อย่าง เป็น
ภวทิฏฐิทั้งหมด
เชิงอรรถ :
1 ภวทิฏฐิ หมายถึงสัสสตทิฏฐิ (ขุ.ป.อ. 2/148/70)
2 วิภวทิฏฐิ หมายถึงอุจเฉททิฏฐิ (ขุ.ป.อ. 2/148/70)
