พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [1. มหาวรรค] 1. ญาณกถา 71. มหากรุณาญาณนิทเทส
พ้นจากเหวได้เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาสเดินทางกันดารมาก ใครอื่นนอกจาก
เราผู้จะช่วยให้โลกสันนิวาสนั้นข้ามพ้นทางกันดารได้เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาส
เดินไปในสังสารวัฏใหญ่ ใครอื่นนอกจากเราผู้จะช่วยให้โลกสันนิวาสนั้นพ้นจาก
สังสารวัฏได้เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาสกลิ้งเกลือกอยู่ในหล่มใหญ่ ใครอื่นนอก
จากเราผู้จะช่วยฉุดโลกสันนิวาสนั้นให้พ้นจากหล่มได้เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาส
ติดอยู่ในเปือกตมอันกว้างใหญ่ ใครอื่นนอกจากเราผู้จะช่วยฉุดโลกสันนิวาสนั้นให้
พ้นจากเปือกตมได้เป็นไม่มี ฯลฯ
โลกสันนิวาสถูกไฟคือราคะ โทสะ โมหะ ชาติ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ
ทุกข์ โทมนัส อุปายาสกระทบแล้ว ใครอื่นนอกจากเราผู้จะช่วยดับไฟเหล่านั้นให้แก่
โลกสันนิวาสได้เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาสทุรนทุราย เดือดร้อนเป็นนิตย์ ไม่มี
อะไรต้านทาน ต้องรับอาชญา ต้องทำตามอาชญา ฯลฯ โลกสันนิวาสถูกผูกด้วย
เครื่องผูกในวัฏฏะ ปรากฏอยู่ในตะแลงแกง ใครอื่นนอกจากเราผู้จะช่วยแก้เครื่องผูก
ให้แก่โลกสันนิวาสนั้นให้หลุดพ้นได้เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาสไม่มีที่พึ่ง ควรได้
รับความกรุณาอย่างยิ่ง ใครอื่นนอกจากเราผู้จะช่วยต้านทานให้แก่โลกสันนิวาสนั้นได้
เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาสถูกทุกข์เสียบแทงบีบคั้นมานาน ฯลฯ โลกสันนิวาส
ติดใจกระหายเป็นนิตย์ ฯลฯ
โลกสันนิวาสเป็นโลกบอด ไม่มีจักษุ ฯลฯ โลกสันนิวาสมีจักษุเสื่อมไป
ไม่มีผู้นำ ฯลฯ โลกสันนิวาสแล่นไปสู่ทางผิด หลงทางแล้ว ใครอื่นนอกจากเรา
ผู้จะช่วยนำพาโลกสันนิวาสนั้นมาสู่ทางอริยะนั้นได้เป็นไม่มี ฯลฯ โลกสันนิวาส
แล่นไปสู่ห้วงโมหะ ใครอื่นนอกจากเราผู้จะช่วยฉุดโลกสันนิวาสนั้นให้พ้นจากห้วง
โมหะนั้นได้เป็นไม่มี ฯลฯ
[118] โลกสันนิวาสถูกทิฏฐิ 2 อย่างกลุ้มรุม ฯลฯ โลกสันนิวาส
ปฏิบัติผิดด้วยทุจริต 3 ฯลฯ โลกสันนิวาสเต็มไปด้วยกิเลสเครื่องประกอบ
4 อย่าง ถูกกิเลสเครื่องประกอบ 4 อย่างประกอบไว้ ฯลฯ โลกสันนิวาสถูกกิเลส
เครื่องร้อยรัด 4 อย่างร้อยไว้ ฯลฯ โลกสันนิวาสถือมั่นด้วยอุปาทาน 4 ฯลฯ
โลกสันนิวาสขึ้นสู่คติ 5 ฯลฯ โลกสันนิวาสกำหนัดอยู่ด้วยกามคุณ 5 ฯลฯ
พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย ปฏิสัมภิทามรรค [1. มหาวรรค] 1. ญาณกถา 71. มหากรุณาญาณนิทเทส
โลกสันนิวาสถูกนิวรณ์ 5 ทับไว้ ฯลฯ โลกสันนิวาสวิวาทกันอยู่ด้วยมูลเหตุ
แห่งการวิวาท 6 อย่าง ฯลฯ โลกสันนิวาสกำหนัดอยู่ด้วยกองตัณหา 6 ฯลฯ
โลกสันนิวาสถูกทิฏฐิ 6 อย่างกลุ้มรุมแล้ว ฯลฯ โลกสันนิวาสซ่านไปเพราะ
อนุสัย 7 ฯลฯ โลกสันนิวาสถูกสังโยชน์ 7 คล้องไว้ ฯลฯ โลกสันนิวาส
ฟูขึ้นเพราะมานะ 7 ฯลฯ
โลกสันนิวาสเวียนอยู่เพราะโลกธรรม 8 ฯลฯ โลกสันนิวาสดิ่งลงเพราะ
มิจฉัตตะ 8 ฯลฯ โลกสันนิวาสประทุษร้ายกันเพราะบุรุษโทษ 8 ฯลฯ โลก-
สันนิวาสมุ่งร้ายกันเพราะอาฆาตวัตถุ 9 ฯลฯ โลกสันนิวาสพองขึ้นเพราะมานะ 9
ฯลฯ โลกสันนิวาสกำหนัดอยู่เพราะธรรมอันมีตัณหาเป็นมูล 9 ฯลฯ โลก-
สันนิวาสย่อมเศร้าหมองเพราะกิเลสวัตถุ 10 ฯลฯ โลกสันนิวาสมุ่งร้ายกันเพราะ
อาฆาตวัตถุ 10 ฯลฯ โลกสันนิวาสประกอบด้วยอกุศลกรรมบถ 10 ฯลฯ
โลกสันนิวาสถูกสังโยชน์ 10 คล้องไว้ ฯลฯ โลกสันนิวาสดิ่งลงเพราะมิจฉัตตะ
10 ฯลฯ โลกสันนิวาสเพียบพร้อมด้วยมิจฉาทิฏฐิ 10 ฯลฯ โลกสันนิวาส
เพียบพร้อมด้วยสักกายทิฏฐิอันมีวัตถุ 10 ฯลฯ โลกสันนิวาสเนิ่นช้าเพราะ
ตัณหา 108 ทำให้เนิ่นช้า ฯลฯ พระผู้มีพระภาคทั้งหลายตรัสรู้แล้ว ทรงพิจารณา
เห็นว่า โลกสันนิวาสถูกทิฏฐิ 62 กลุ้มรุม จึงทรงแผ่พระมหากรุณาไปในหมู่สัตว์
พระผู้มีพระภาคทั้งหลายตรัสรู้แล้ว ทรงพิจารณาเห็นว่า ส่วนเราเป็นผู้ข้าม
ได้แล้ว แต่สัตว์โลกยังข้ามไม่ได้ เราเป็นผู้พ้นแล้ว แต่สัตว์โลกยังไม่พ้น เราเป็นผู้
ฝึกแล้ว แต่สัตว์โลกยังไม่ได้ฝึก เราเป็นผู้สงบแล้ว แต่สัตว์โลกยังไม่สงบ เราเป็นผู้
เบาใจแล้ว แต่สัตว์โลกยังไม่เบาใจ เราเป็นผู้ดับรอบแล้ว แต่สัตว์โลกยังไม่ดับรอบ
เราเป็นผู้ข้ามได้แล้วจะให้สัตว์โลกข้ามได้ด้วย เราเป็นผู้พ้นแล้วจะให้สัตว์โลกพ้นได้ด้วย
เราฝึกได้แล้ว จะฝึกสัตว์โลกได้ด้วย เราเป็นผู้สงบแล้วจะให้สัตว์โลกสงบได้ด้วย เรา
เป็นผู้เบาใจแล้วจะให้สัตว์โลกเบาใจได้ด้วย เราเป็นผู้ดับสนิทแล้วจะให้สัตว์โลกดับ
สนิทได้ด้วย จึงทรงแผ่พระมหากรุณาไปในหมู่สัตว์
นี้เป็นญาณในมหากรุณาสมาบัติของพระตถาคต
มหากรุณาญาณนิทเทสที่ 71 จบ
