ปาติโมกฺขสํวราทิสีเลน เจว อารญฺญิกงฺคาทิธุตงฺควเตหิ จ อุปปนฺโน สมฺปนฺโน สมนฺนาคโตติ สีลวตูปปนฺโนฯ อิติ ภควา ‘‘โลกานุกมฺปา นาม หิตชฺฌาสเยน ธมฺมเทสนา, สา จ อิเมสุ เอว ตีสุ ปุคฺคเลสุ ปฏิพทฺธา’’ติ ทสฺเสติฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

คาถาสุ ตสฺสนฺวโยติ ตสฺเสว สตฺถุ ปฏิปตฺติยา ธมฺมเทสนาย จ อนุคมเนน ตสฺสนฺวโย อนุชาโตฯ อวิชฺชนฺธการํ วิธมิตฺวา สปรสนฺตาเนสุ ธมฺมาโลกสงฺขาตาย ปภาย กรณโต ปภงฺกราฯ ธมฺมมุทีรยนฺตาติ จตุสจฺจธมฺมํ กเถนฺตาฯ อปาปุรนฺตีติ อุคฺฆาเฏนฺติฯ อมตสฺส นิพฺพานสฺสฯ ทฺวารํ อริยมคฺคํฯ โยคาติ กามโยคาทิโตฯ สตฺถวาเหนาติ เวเนยฺยสตฺถวาหนโต ภวกนฺตารนิตฺถรณโต สตฺถวาโห, ภควา, เตน สตฺถวาเหนฯ สุเทสิตํ มคฺคมนุกฺกมนฺตีติ เตน สมฺมา เทสิตํ อริยมคฺคํ ตสฺส เทสนานุสาเรน อนุคจฺฉนฺติ ปฏิปชฺชนฺติฯ อิเธวาติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเวฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ

ปญฺจมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. อสุภานุปสฺสีสุตฺตวณฺณนา

[85] ฉฏฺเฐ อสุภานุปสฺสีติ อสุภํ อนุปสฺสนฺตา ทฺวตฺติํสาการวเสน เจว อุทฺธุมาตกาทีสุ คหิตนิมิตฺตสฺส อุปสํหรณวเสน จ กายสฺมิํ อสุภํ อสุภาการํ อนุปสฺสกา หุตฺวา วิหรถฯ อานาปานสฺสตีติ อานาปาเน สติ, ตํ อารพฺภ ปวตฺตา สติ, อสฺสาสปสฺสาสปริคฺคาหิกา สตีติ อตฺโถฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘อานนฺติ อสฺสาโส, โน ปสฺสาโสฯ ปานนฺติ ปสฺสาโส, โน อสฺสาโส’’ติอาทิ (ปฏิ. ม. 1.160)ฯ

โวติ ตุมฺหากํฯ อชฺฌตฺตนฺติ อิธ โคจรชฺฌตฺตํ อธิปฺเปตํฯ ปริมุขนฺติ อภิมุขํฯ สูปฏฺฐิตาติ สุฏฺฐุ อุปฏฺฐิตาฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – อานาปานสฺสติ จ ตุมฺหากํ กมฺมฏฺฐานาภิมุขํ สุฏฺฐุ อุปฏฺฐิตา โหตูติฯ อถ วา ปริมุขนฺติ ปริคฺคหิตนิยฺยานํฯ