3. เทวสทฺทสุตฺตวณฺณนา

[82] ตติเย เทเวสูติ ฐเปตฺวา อรูปาวจรเทเว เจว อสญฺญเทเว จ ตทญฺเญสุ อุปปตฺติเทเวสุฯ เทวสทฺทาติ เทวานํ ปีติสมุทาหารสทฺทาฯ นิจฺฉรนฺตีติ อญฺญมญฺญํ อาลาปสลฺลาปวเสน ปวตฺตนฺติฯ สมยา สมยํ อุปาทายาติ สมยโต สมยํ ปฏิจฺจฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – ยสฺมิํ กาเล ฐิตา เต เทวา ตํ กาลํ อาคมฺม นํ ปสฺสิสฺสนฺติ, ตโต ตํ สมยํ สมฺปตฺตํ อาคมฺมาติฯ ‘‘สมยํ สมยํ อุปาทายา’’ติ จ เกจิ ปฐนฺติ, เตสํ ตํ ตํ สมยํ ปฏิจฺจาติ อตฺโถฯ ยสฺมิํ สมเยติ ยทา ‘‘อฏฺฐิกงฺกลูปมา กามา’’ติอาทินา (ม. นิ. 1.234; ปาจิ. 417), ‘‘สมฺพาโธ ฆราวาโส’’ติอาทินา (ที. นิ. 1.191; สํ. นิ. 2.154) จ กาเมสุ ฆราวาเส จ อาทีนวา, ตปฺปฏิปกฺขโต เนกฺขมฺเม อานิสํสา จ สุทิฏฺฐา โหนฺติ, ตสฺมิํ สมเยฯ ตทา หิสฺส เอกนฺเตน ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ นมติฯ อริยสาวโกติ อริยสฺส พุทฺธสฺส ภควโต สาวโก, สาวกภาวํ อุปคนฺตุกาโม, อริยสาวโก วา อวสฺสํภาวี ฯ อนฺติมภวิกํ สาวกโพธิสตฺตํ สนฺธาย อยมารมฺโภฯ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวาติ เกเส จ มสฺสุญฺจ โอหาเรตฺวา อปเนตฺวาฯ กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวาติ กสาเยน รตฺตตาย กาสายานิ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตานํ อนุจฺฉวิกานิ วตฺถานิ นิวาเสตฺวา เจว ปารุปิตฺวา จฯ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชฺชาย เจเตตีติ อคารสฺมา ฆรา นิกฺขมิตฺวา อนคาริยํ ปพฺพชฺชํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ปพฺพชฺชาย เจเตติ ปกปฺเปติ, ปพฺพชตีติ อตฺโถฯ เอตฺถ จ ยสฺมา อคารสฺส หิตํ กสิวณิชฺชาทิกมฺมํ อคาริยนฺติ วุจฺจติ, ตญฺจ ปพฺพชฺชาย นตฺถิ, ตสฺมา ปพฺพชฺชา อนคาริยนฺติ ญาตพฺพาฯ

มาเรนาติ กิเลสมาเรนฯ สงฺคามาย เจเตตีติ ยุชฺฌนตฺถาย จิตฺตํ อุปฺปาเทติ, มารํ อภิวิเชตุํ สนฺนยฺหติฯ ยสฺมา ปน เอวรูปสฺส ปฏิปชฺชนกปุคฺคลสฺส เทวปุตฺตมาโรปิ อนฺตรายาย อุปกฺกมติ, ตสฺมา ตสฺสปิ วเสน มาเรนาติ เอตฺถ เทวปุตฺตมาเรนาติปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ ตสฺสาปิ อยํ อิจฺฉาวิฆาตํ กริสฺสเตวาติฯ ยสฺมา ปน ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐาย ขุรคฺคโต วา ปฏฺฐาย สีลานิ สมาทิยนฺโต ปริโสเธนฺโต สมถวิปสฺสนาสุ กมฺมํ กโรนฺโต ยถารหํ ตทงฺคปฺปหานวิกฺขมฺภนปฺปหานานํ วเสน กิเลสมารํ ปริปาเตติ นาม, น ยุชฺฌติ นาม สมฺปหารสฺส อภาวโต, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘มาเรน สทฺธิํ สงฺคามาย เจเตตี’’ติฯ

สตฺตนฺนนฺติ โกฏฺฐาสโต สตฺตนฺนํ, ปเภทโต ปน เต สตฺตติํส โหนฺติฯ กถํ? จตฺตาโร สติปฏฺฐานา, จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา, จตฺตาโร อิทฺธิปาทา, ปญฺจินฺทฺริยานิ, ปญฺจ พลานิ, สตฺต โพชฺฌงฺคา , อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโคติฯ เอวํ ปเภทโต สตฺตติํสวิธาปิ สติปฏฺฐานาทิโกฏฺฐาสโต สตฺเตว โหนฺตีติ วุตฺตํ ‘‘สตฺตนฺน’’นฺติฯ