ตํ อฏฺฐกถาสุ นตฺถิ, น ยุชฺชติ จฯ ภูตนฺติ ชาตํฯ สงฺขตนฺติ สเมจฺจ สมฺภุยฺย ปจฺจเยหิ กตํฯ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนนฺติ การณโต นิพฺพตฺตํฯ ตีหิปิ ปเทหิ เตภูมเก ธมฺเม อนวเสสโต ปริยาทิยติฯ นิโรโธติ นิพฺพานํฯ เอตฺถ จ ปฐมาย ธาตุยา กามปริญฺญา วุตฺตา, ทุติยาย รูปปริญฺญา, ตติยาย สพฺพสงฺขตปริญฺญา สพฺพภวสมติกฺกโม วุตฺโตฯ

คาถาสุ กามนิสฺสรณํ ญตฺวาติ ‘‘อิทํ กามนิสฺสรณํ – เอวญฺจ กามโต นิสฺสรณ’’นฺติ ชานิตฺวาฯ อติกฺกมติ เอเตนาติ อติกฺกโม, อติกฺกมนูปาโย, ตํ อติกฺกมํ อารุปฺปํ ญตฺวาฯ สพฺเพ สงฺขารา สมนฺติ วูปสมนฺติ เอตฺถาติ สพฺพสงฺขารสมโถ, นิพฺพานํ, ตํ ผุสํ ผุสนฺโตฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

ตติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. สนฺตตรสุตฺตวณฺณนา

[73] จตุตฺเถ รูเปหีติ รูปาวจรธมฺเมหิฯ สนฺตตราติ อติสเยน สนฺตาฯ รูปาวจรธมฺมา หิ กิเลสวิกฺขมฺภนโต วิตกฺกาทิโอฬาริกงฺคปฺปหานโต สมาธิภูมิภาวโต จ สนฺตา นาม, อารุปฺปา ปน เตหิปิ องฺคสนฺตตาย เจว อารมฺมณสนฺตตาย จ อติสเยน สนฺตวุตฺติกา, เตน สนฺตตราติ วุตฺตาฯ นิโรโธติ นิพฺพานํฯ สงฺขาราวเสสสุขุมภาวปฺปตฺติโตปิ หิ จตุตฺถารุปฺปโต ผลสมาปตฺติโยว สนฺตตรา กิเลสทรถปฏิปสฺสทฺธิโต นิพฺพานารมฺมณโต จ, กิมงฺคํ ปน สพฺพสงฺขารสมโถ นิพฺพานํฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อารุปฺเปหิ นิโรโธ สนฺตตโร’’ติฯ

คาถาสุ รูปูปคาติ รูปภวูปคาฯ รูปภโว หิ อิธ รูปนฺติ วุตฺโต, ‘‘รูปูปปตฺติยา มคฺคํ ภาเวตี’’ติอาทีสุ วิยฯ อรูปฏฺฐายิโนติ อรูปาวจราฯ นิโรธํ อปฺปชานนฺตา, อาคนฺตาโร ปุนพฺภวนฺติ เอเตน รูปารูปาวจรธมฺเมหิ นิโรธสฺส สนฺตภาวเมว ทสฺเสติฯ อรูเปสุ อสณฺฐิตาติ อรูปราเคน อรูปภเวสุ อปฺปติฏฺฐหนฺตา, เตปิ ปริชานนฺตาติ อตฺโถฯ นิโรเธ เย วิมุจฺจนฺตีติ เอตฺถ เยติ นิปาตมตฺตํฯ เสสํ เหฏฺฐา วุตฺตนยเมวฯ

จตุตฺถสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ