ตสฺมา พหุสฺสุโต สปฺปญฺโญ สีฆํ ปุญฺญานิ กตฺวา สคฺคูปโค นิพฺพานปติฏฺโฐ วา โหติฯ โย ปน อปฺปสฺสุโต อปุญฺญกโร, กายสฺส เภทา ทุปฺปญฺโญ นิรยํ โส อุปปชฺชตีติฯ

ปฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สมฺมาทิฏฺฐิกสุตฺตวณฺณนา

[71] ทุติเย ปฐมสุตฺเต วุตฺตวิปริยาเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพฯ

ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. นิสฺสรณิยสุตฺตวณฺณนา

[72] ตติเย นิสฺสรณิยาติ นิสฺสรณปฏิสํยุตฺตาฯ ธาตุโยติ สตฺตสุญฺญสภาวาฯ กามานนฺติ กิเลสกามานญฺเจว วตฺถุกามานญฺจฯ อถ วา กามานนฺติ กิเลสกามานํฯ กิเลสกามโต หิ นิสฺสรณา วตฺถุกาเมหิปิ นิสฺสรณํเยว โหติ, น อญฺญถาฯ วุตฺตญฺเหตํ –

‘‘น เต กามา ยานิ จิตฺรานิ โลเก,

สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม;

ติฏฺฐนฺติ จิตฺรานิ ตเถว โลเก,

อเถตฺถ ธีรา วินยนฺติ ฉนฺท’’นฺติฯ (อ. นิ. 6.63);

นิสฺสรณนฺติ อปคโมฯ เนกฺขมฺมนฺติ ปฐมชฺฌานํ, วิเสสโต ตํ อสุภารมฺมณํ ทฏฺฐพฺพํฯ โย ปน ตํ ฌานํ ปาทกํ กตฺวา สงฺขาเร สมฺมสิตฺวา ตติยมคฺคํ ปตฺวา อนาคามิมคฺเคน นิพฺพานํ สจฺฉิกโรติ, ตสฺส จิตฺตํ อจฺจนฺตเมว กาเมหิ นิสฺสฏนฺติ อิทํ อุกฺกฏฺฐโต กามานํ นิสฺสรณํ เวทิตพฺพํฯ รูปานนฺติ รูปธมฺมานํ, วิเสเสน สทฺธิํ อารมฺมเณหิ กุสลวิปากกิริยาเภทโต สพฺเพสํ รูปาวจรธมฺมานํฯ อารุปฺปนฺติ อรูปาวจรชฺฌานํฯ เกจิ ปน ‘‘กามาน’’นฺติ ปทสฺส ‘‘สพฺเพสํ กามาวจรธมฺมาน’’นฺติ อตฺถํ วทนฺติฯ ‘‘เนกฺขมฺม’’นฺติ จ ‘‘ปญฺจ รูปาวจรชฺฌานานี’’ติฯ