เมนู

10. ทุติยราคสุตฺตวณฺณนา

[69] ทสเม อตรีติ ติณฺโณ, น ติณฺโณ อติณฺโณสมุทฺทนฺติ สํสารสมุทฺทํ, จกฺขายตนาทิสมุทฺทํ วาฯ ตทุภยมฺปิ ทุปฺปูรณฏฺเฐน สมุทฺโท วิยาติ สมุทฺทํฯ อถ วา สมุทฺทนฏฺเฐน สมุทฺทํ, กิเลสวสฺสเนน สตฺตสนฺตานสฺส กิเลสสทนโตติ อตฺโถฯ สวีจินฺติ โกธูปายาสวีจีหิ สวีจิํฯ วุตฺตญฺเหตํ ‘‘วีจิภยนฺติ โข, ภิกฺขุ, โกธูปายาสสฺเสตํ อธิวจน’’นฺติ (อิติวุ. 109; ม. นิ. 2.162)ฯ สาวฏฺฏนฺติ ปญฺจกามคุณาวฏฺเฏหิ สห อาวฏฺฏํฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ ‘‘อาวฏฺฏภยนฺติ โข, ภิกฺขุ, ปญฺจนฺเนตํ กามคุณานํ อธิวจน’’นฺติ (อิติวุ. 109; ม. นิ. 2.164; อ. นิ. 4.122)ฯ สคหํ สรกฺขสนฺติ อตฺตโน โคจรคตานํ อนตฺถชนนโต จณฺฑมกรมจฺฉกจฺฉปรกฺขสสทิเสหิ วิสภาคปุคฺคเลหิ สหิตํฯ ตถา จาห ‘‘สคหํ สรกฺขสนฺติ โข, ภิกฺขุ, มาตุคามสฺเสตํ อธิวจน’’นฺติ (อิติวุ. 109)ฯ อตรีติ มคฺคปญฺญานาวาย ยถาวุตฺตํ สมุทฺทํ อุตฺตริฯ ติณฺโณติ นิตฺติณฺโณฯ ปารงฺคโตติ ตสฺส สมุทฺทสฺส ปารํ ปรตีรํ นิโรธํ อุปคโตฯ ถเล ติฏฺฐตีติ ตโต เอว สํสารมโหฆํ กามาทิมโหฆญฺจ อติกฺกมิตฺวา ถเล ปรตีเร นิพฺพาเน พาหิตปาปพฺราหฺมโณ ติฏฺฐตีติ วุจฺจติฯ

อิธาปิ คาถา สุกฺกปกฺขวเสเนว อาคตาฯ ตตฺถ อูมิภยนฺติ ยถาวุตฺตอูมิภยํ, ภายิตพฺพํ เอตสฺมาติ ตํ อูมิ ภยํฯ ทุตฺตรนฺติ ทุรติกฺกมํฯ อจฺจตารีติ อติกฺกมิฯ

สงฺคาติโคติ ราคาทีนํ ปญฺจนฺนํ สงฺคานํ อติกฺกนฺตตฺตา ปหีนตฺตา สงฺคาติโคฯ อตฺถงฺคโต โส น ปมาณเมตีติ โส เอวํภูโต อรหา ราคาทีนํ ปมาณกรธมฺมานํ อจฺจนฺตเมว อตฺถํ คตตฺตา อตฺถงฺคโต, ตโต เอว สีลาทิธมฺมกฺขนฺธปาริปูริยา จ ‘‘เอทิโส สีเลน สมาธินา ปญฺญายา’’ติ เกนจิ ปมิณิตุํ อสกฺกุเณยฺโย ปมาณํ น เอติ, อถ วา อนุปาทิเสสนิพฺพานสงฺขาตํ อตฺถํ คโต โส อรหา ‘‘อิมาย นาม คติยา ฐิโต, เอทิโส จ นามโคตฺเตนา’’ติ ปมิณิตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย ปมาณํ น เอติ น อุปคจฺฉติฯ ตโต เอว อโมหยิ มจฺจุราชํ, เตน อนุพนฺธิตุํ อสกฺกุเณยฺโยติ วทามีติ อนุปาทิเสสนิพฺพานธาตุยาว เทสนํ นิฏฺฐาเปสิฯ อิติ อิมสฺมิํ วคฺเค ปฐมปญฺจมฉฏฺเฐสุ วฏฺฏํ กถิตํ, ทุติยสตฺตมอฏฺฐเมสุ วิวฏฺฏํ, เสเสสุ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตนฺติ เวทิตพฺพํฯ

ทสมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทุติยวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ตติยวคฺโค