4. อทฺธาสุตฺตวณฺณนา

[63] จตุตฺเถ อทฺธาติ กาลาฯ อตีโต อทฺธาติอาทีสุ ทฺเว ปริยายา – สุตฺตนฺตปริยาโย, อภิธมฺมปริยาโย จฯ ตตฺถ สุตฺตนฺตปริยาเยน ปฏิสนฺธิโต ปุพฺเพ อตีโต อทฺธา นาม, จุติโต ปจฺฉา อนาคโต อทฺธา นาม, สห จุติปฏิสนฺธีหิ ตทนนฺตรํ ปจฺจุปฺปนฺโน อทฺธา นามฯ อภิธมฺมปริยาเยน อุปฺปาโท, ฐิติ, ภงฺโคติ อิเม ตโย ขเณ ปตฺวา นิรุทฺธธมฺมา อตีโต อทฺธา นาม, ตโยปิ ขเณ อสมฺปตฺตา อนาคโต อทฺธา นาม, ขณตฺตยสมงฺคิโน ปจฺจุปฺปนฺโน อทฺธา นามฯ

อปโร นโย – อยญฺหิ อตีตาทิวิภาโค อทฺธาสนฺตติสมยขณวเสน จตุธา เวทิตพฺโพฯ เตสุ อทฺธาวิภาโค วุตฺโตฯ สนฺตติวเสน สภาคา เอกอุตุสมุฏฺฐานา, เอกาหารสมุฏฺฐานา จ ปุพฺพาปริยวเสน วตฺตมานาปิ ปจฺจุปฺปนฺนาฯ ตโต ปุพฺเพ วิสภาคอุตุอาหารสมุฏฺฐานา อตีตา ปจฺฉา อนาคตาฯ จิตฺตชา เอกวีถิเอกชวนเอกสมาปตฺติสมุฏฺฐานา ปจฺจุปฺปนฺนา นาม, ตโต ปุพฺเพ อตีตา, ปจฺฉา อนาคตาฯ กมฺมสมุฏฺฐานานํ ปาฏิเยกฺกํ สนฺตติวเสน อตีตาทิเภโท นตฺถิ, เตสํเยว ปน อุตุอาหารจิตฺตสมุฏฺฐานานํ อุปตฺถมฺภกวเสน ตสฺส อตีตาทิภาโว เวทิตพฺโพฯ สมยวเสน เอกมุหุตฺตปุพฺพณฺหสายนฺหรตฺติทิวาทีสุ สมเยสุ สนฺตานวเสน ปวตฺตมานา ตํตํสมเย ปจฺจุปฺปนฺนา นาม, ตโต ปุพฺเพ อตีตา, ปจฺฉา อนาคตาฯ อยํ ตาว รูปธมฺเมสุ นโยฯ อรูปธมฺเมสุ ปน ขณวเสน อุปฺปาทาทิกฺขณตฺตยปริยาปนฺนา ปจฺจุปฺปนฺนา, ตโต ปุพฺเพ อตีตา, ปจฺฉา อนาคตาฯ อปิจ อติกฺกนฺตเหตุปจฺจยกิจฺจา อตีตา, นิฏฺฐิตเหตุกิจฺจา อนิฏฺฐิตปจฺจยกิจฺจา ปจฺจุปฺปนฺนา, อุภยกิจฺจํ อสมฺปตฺตา อนาคตาฯ อตฺตโน วา กิจฺจกฺขเณ ปจฺจุปฺปนฺนา, ตโต ปุพฺเพ อตีตา, ปจฺฉา อนาคตาฯ เอตฺถ จ ขณาทิกถาว นิปฺปริยายา, เสสา ปริยายาฯ อยญฺหิ อตีตาทิเภโท นาม ธมฺมานํ โหติ, น กาลสฺสฯ อตีตาทิเภเท ปน ธมฺเม อุปาทาย ปรมตฺถโต อวิชฺชมาโนปิ กาโล อิธ เตเนว โวหาเรน อตีโตติอาทินา วุตฺโตติ เวทิตพฺโพฯ