6. ทุติยเอสนาสุตฺตวณฺณนา

[55] ฉฏฺเฐ พฺรหฺมจริเยสนา สหาติ พฺรหฺมจริเยสนาย สทฺธิํฯ วิภตฺติโลเปน หิ อยํ นิทฺเทโส, กรณตฺเถ วา เอตํ ปจฺจตฺตวจนํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ‘‘พฺรหฺมจริเยสนาย สทฺธิํ กาเมสนา, ภเวสนาติ ติสฺโส เอสนา’’ติฯ ตาสุ พฺรหฺมจริเยสนํ สรูปโต ทสฺเสตุํ ‘‘อิติสจฺจปรามาโส, ทิฏฺฐิฏฺฐานา สมุสฺสยา’’ติ วุตฺตํฯ ตสฺสตฺโถ – อิติ เอวํ สจฺจนฺติ ปรามาโส อิติสจฺจปรามาโสฯ อิทเมว สจฺจํ, โมฆมญฺญนฺติ ทิฏฺฐิยา ปวตฺติอาการํ ทสฺเสติฯ ทิฏฺฐิโย เอว สพฺพานตฺถเหตุภาวโต ทิฏฺฐิฏฺฐานาฯ วุตฺตญฺเหตํ – ‘‘มิจฺฉาทิฏฺฐิปรมาหํ, ภิกฺขเว, วชฺชํ วทามี’’ติ (อ. นิ. 1.310)ฯ ตา เอว จ อุปรูปริ วฑฺฒมานา โลภาทิกิเลสสมุสฺสเยน จ สมุสฺสยา, ‘‘อิทเมว สจฺจํ, โมฆมญฺญ’’นฺติ มิจฺฉาภินิวิสมานา สพฺพานตฺถเหตุภูตา กิเลสทุกฺขูปจยเหตุภูตา จ ทิฏฺฐิโย พฺรหฺมจริเยสนาติ วุตฺตํ โหติฯ เอเตน ปวตฺติอาการโต นิพฺพตฺติโต จ พฺรหฺมจริเยสนา ทสฺสิตาติ เวทิตพฺพาฯ

สพฺพราควิรตฺตสฺสาติ สพฺเพหิ กามราคภวราเคหิ วิรตฺตสฺสฯ ตโต เอว ตณฺหกฺขยสงฺขาเต นิพฺพาเน วิมุตฺตตฺตา ตณฺหกฺขยวิมุตฺติโน อรหโตฯ เอสนา ปฏินิสฺสฏฺฐาติ กาเมสนา, ภเวสนา จ สพฺพโส นิสฺสฏฺฐา ปหีนาฯ ทิฏฺฐิฏฺฐานา สมูหตาติ พฺรหฺมจริเยสนาสงฺขาตา ทิฏฺฐิฏฺฐานา จ ปฐมมคฺเคเนว สมุคฺฆาติตาฯ เอสนานํ ขยาติ เอวเมตาสํ ติสฺสนฺนํ เอสนานํ ขยา อนุปฺปาทนิโรธา ภินฺนกิเลสตฺตาฯ ภิกฺขูติ จ สพฺพโส อาสาภา วาฯ นิราโสติ จ ทิฏฺเฐกฏฺฐสฺส วิจิกิจฺฉากถํกถาสลฺลสฺส ปหีนตฺตา อกถํกถีติ จ วุจฺจตีติฯ

ฉฏฺฐสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7-8. อาสวสุตฺตทฺวยวณฺณนา

[56-57] สตฺตเม กามาสโวติ กาเมสุ อาสโว, กามสงฺขาโต วา อาสโว กามาสโว , อตฺถโต ปน กามราโค รูปาทิอภิรติ จ กามาสโวฯ รูปารูปภเวสุ ฉนฺทราโค ฌานนิกนฺติ สสฺสตทิฏฺฐิสหคโต ราโค ภวปตฺถนา จ ภวาสโวฯ อวิชฺชาว อวิชฺชาสโวฯ

อาสวานญฺจ สมฺภวนฺติ เอตฺถ อโยนิโสมนสิกาโร อวิชฺชาทโย จ กิเลสา อาสวานํ สมฺภโวฯ วุตฺตญฺเหตํ –

‘‘อโยนิโส, ภิกฺขเว, มนสิกโรโต อนุปฺปนฺนา เจว อาสวา อุปฺปชฺชนฺติ, อุปฺปนฺนา จ อาสวา ปวฑฺฒนฺตี’’ติ (ม. นิ. 1.15)ฯ

‘‘อวิชฺชา, ภิกฺขเว, ปุพฺพงฺคมา อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา อนฺวเทว อหิริกํ อโนตฺตปฺป’’นฺติ (อิติวุ. 40) จฯ

มคฺคญฺจ ขยคามินนฺติ อาสวานํ ขยคามินํ อริยมคฺคญฺจฯ ตตฺถ กามาสโว อนาคามิมคฺเคน ปหียติ, ภวาสโว อวิชฺชาสโว จ อรหตฺตมคฺเคนฯ กามุปาทานํ วิย กามาสโวปิ อคฺคมคฺควชฺโฌติ จ วทนฺติฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ อฏฺฐเม อปุพฺพํ นตฺถิฯ

สตฺตมอฏฺฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ตณฺหาสุตฺตวณฺณนา

[58] นวเม ตณฺหายนฏฺเฐน ตณฺหา, รูปาทิวิสยํ ตสตีติ วา ตณฺหาฯ อิทานิ ตํ วิภชิตฺวา ทสฺเสตุํ ‘‘กามตณฺหา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปญฺจกามคุณิโก ราโค กามตณฺหาฯ รูปารูปภเวสุ ฉนฺทราโค ฌานนิกนฺติ สสฺสตทิฏฺฐิสหคโต ราโค ภววเสน ปตฺถนา จ ภวตณฺหาฯ อุจฺเฉททิฏฺฐิสหคโต ราโค วิภวตณฺหาฯ อปิจ ปจฺฉิมตณฺหาทฺวยํ ฐเปตฺวา เสสา สพฺพาปิ ตณฺหา กามตณฺหา เอวฯ ยถาห –

‘‘ตตฺถ กตมา ภวตณฺหา? สสฺสตทิฏฺฐิสหคโต ราโค สาราโค จิตฺตสฺส สาราโค – อยํ วุจฺจติ ภวตณฺหาฯ ตตฺถ กตมา วิภวตณฺหา? อุจฺเฉททิฏฺฐิสหคโต ราโค สาราโค จิตฺตสฺส สาราโค, อยํ วุจฺจติ วิภวตณฺหา ฯ อวเสสา ตณฺหา กามตณฺหา’’ติ (วิภ. 916)ฯ