2. เทสนาสุตฺตวณฺณนา

[39] ทุติเย ปริยาเยนาติ เอตฺถ ปริยาย-สทฺโท ‘‘มธุปิณฺฑิกปริยาโยตฺเวว นํ ธาเรหี’’ติอาทีสุ (ม. นิ. 1.205) เทสนายํ อาคโตฯ ‘‘อตฺถิ ขฺเวส , พฺราหฺมณ, ปริยาโย, เยน มํ ปริยาเยน สมฺมา วทมาโน วเทยฺย – อกิริยวาโท สมโณ โคตโม’’ติอาทีสุ (ปารา. 5; อ. นิ. 8.11) การเณฯ ‘‘กสฺส นุ โข, อานนฺท, อชฺช ปริยาโย ภิกฺขุนิโย โอวทิตุ’’นฺติอาทีสุ (ม. นิ. 3.398) วาเรฯ อิธ ปน วาเรปิ การเณปิ วฏฺฏติ, ตสฺมา, ภิกฺขเว, ตถาคตสฺส ทฺเว ธมฺมเทสนา ยถารหํ การเณน ภวนฺติ, วาเรน วาติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ ภควา หิ เวเนยฺยชฺฌาสยานุรูปํ กทาจิ ‘‘อิเม ธมฺมา กุสลา, อิเม, ธมฺมา อกุสลาฯ อิเม ธมฺมา สาวชฺชา, อิเม ธมฺมา อนวชฺชาฯ อิเม เสวิตพฺพา, อิเม น เสวิตพฺพา’’ติอาทินา กุสลากุสลธมฺเม วิภชนฺโต กุสลธมฺเมหิ อกุสลธมฺเม อสงฺกรโต ปญฺญาเปนฺโต ‘‘ปาปํ ปาปกโต ปสฺสถา’’ติ ธมฺมํ เทเสติฯ กทาจิ ‘‘ปาณาติปาโต, ภิกฺขเว, อาเสวิโต ภาวิโต พหุลีกโต นิรยสํวตฺตนิโก ติรจฺฉานโยนิสํวตฺตนิโก เปตฺติวิสยสํวตฺตนิโก, โย สพฺพลหุโก ปาณาติปาโต, โส อปฺปายุกสํวตฺตนิโก’’ติอาทินา (อ. นิ. 8.40) อาทีนวํ ปกาเสนฺโต ปาปโต นิพฺพิทาทีหิ นิโยเชนฺโต ‘‘นิพฺพินฺทถ วิรชฺชถา’’ติ ธมฺมํ เทเสติฯ

ภวนฺตีติ โหนฺติ ปวตฺตนฺติฯ ปาปํ ปาปกโต ปสฺสถาติ สพฺพํ ปาปธมฺมํ ทิฏฺเฐว ธมฺเม อายติญฺจ อหิตทุกฺขาวหโต ลามกโต ปสฺสถฯ ตตฺถ นิพฺพินฺทถาติ ตสฺมิํ ปาปธมฺเม ‘‘อจฺจนฺตหีนภาวโต ลามกฏฺเฐน ปาปํ, อโกสลฺลสมฺภูตฏฺเฐน อกุสลํ, ปกติปภสฺสรสฺส ปสนฺนสฺส จ จิตฺตสฺส ปภสฺสราทิภาววินาสนโต สํกิเลสิกํ, ปุนปฺปุนํ ภวทุกฺขนิพฺพตฺตนโต โปโนพฺภวิกํ, สเหว ทรเถหิ ปริฬาเหหิ วตฺตนโต สทรถํ, ทุกฺขสฺเสว วิปจฺจนโต ทุกฺขวิปากํ, อปริมาณมฺปิ กาลํ อนาคเต ชาติชรามรณนิพฺพตฺตนโต อายติํ ชาติชรามรณิยํ, สพฺพหิตสุขวิทฺธํสนสมตฺถ’’นฺติอาทินา นเยน นานาวิเธ อาทีนเว, ตสฺส จ ปหาเน อานิสํเส สมฺมปญฺญาย ปสฺสนฺตา นิพฺพินฺทถ นิพฺเพทํ อาปชฺชถฯ นิพฺพินฺทนฺตา จ วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อริยมคฺคาธิคเมน ปาปโต วิรชฺชถ เจว วิมุจฺจถ จฯ มคฺเคน วา สมุจฺเฉทวิราควเสน วิรชฺชถ, ตโต ผเลน ปฏิปฺปสฺสทฺธิวิมุตฺติวเสน วิมุจฺจถฯ อถ วา ปาปนฺติ ลามกโต ปาปํฯ