เมนู

พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย จูฬนิทเทส [ปารายนวรรค] 7. ปารายนานุคีติคาถานิทเทส
โลก 5 คืออุปาทานขันธ์ 5
โลก 6 คือ อายตนะภายใน 6
โลก 7 คือวิญญาณัฏฐิติ1 7
โลก 8 คือโลกธรรม2 8
โลก 9 คือสัตตาวาส3 9
โลก 10 คืออายตนะ4 10
โลก 11 คือกามภพ5 11
โลก 12 คืออายตนะ6 12
โลก 18 คือธาตุ7 18
คำว่า ทรงถึงที่สุดโลก อธิบายว่า พระผู้มีพระภาคทรงถึงที่สุด ทรงบรรลุที่สุด
ทรงถึงส่วนสุด ทรงบรรลุส่วนสุด ฯลฯ ทรงถึงที่ดับ ทรงบรรลุที่ดับแห่งโลก
พระองค์ทรงอยู่ใน (อริยวาสธรรม) แล้ว ทรงประพฤติจรณธรรมแล้ว ฯลฯ พระองค์
ไม่มีการเวียนเกิด เวียนตาย และภพใหม่ก็ไม่มีอีก รวมความว่า ทรงถึงที่สุดโลก
คำว่า ทรงล่วงภพได้ทั้งหมด อธิบายว่า
คำว่า ภพ ได้แก่ ภพ 2 คือ (1) กรรมภพ (2) ภพใหม่อันมีในปฏิสนธิ

เชิงอรรถ :
1 ดูรายละเอียดข้อ 83/289-290
2 โลกธรรม 8 ได้แก่ลาภ เสื่อมลาภ ยศ เสื่อมยศ นินทา สรรเสริญ สุข ทุกข์ (ขุ.จู.อ. 104/87)
3 สัตตาวาส 9 คือที่อยู่ของสัตว์ทั้งหลาย ได้แก่วิญญาณัฏฐิติ 7 อสัญญสัตตภูมิ 1 และเนวสัญญานา-
สัญญายตนภูมิ 1 รวมเป็น 9 (ขุ.จู.อ. 104/87)
4 อายตนะ 10 ได้แก่ตา รูป หู เสียง จมูก กลิ่น ลิ้น รส กาย โผฏฐัพพะ (ขุ.จู.อ. 104/87)
5 กามภพ 11 ได้แก่อบายภูมิ 4 มนุษยโลก 1 สวรรค์ 6 ชั้น (ขุ.ม.อ. 1/16)
6 อายตนะ 12 ได้แก่อายตนะ 10 รวมใจและธรรมารมณ์จึงเป็น 12 (ขุ.จู.อ. 104/87)
7 ธาตุ 18 คือการกระจายธาตุแต่ละอย่างให้เป็น 3 เช่น จักขุธาตุ รูปธาตุ จักขุวิญญาณธาตุ จนถึงมโนธาตุ
ธัมมธาตุ มโนวิญญาณธาตุ (ขุ.จู.อ. 104/87)

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 30 หน้า :356 }