พระสุตตันตปิฎก ขุททกนิกาย อิติวุตตกะ [4. จตุกกนิบาต] 10. นทีโสตสูตร
10. นทีโสตสูตร
ว่าด้วยกิเลสเปรียบด้วยกระแสน้ำ
[109] แท้จริง พระสูตรนี้ พระผู้มีพระภาคตรัสไว้แล้ว พระสูตรนี้ พระอรหันต์
กล่าวไว้แล้ว ข้าพเจ้าได้สดับมาอย่างนี้
ภิกษุทั้งหลาย อุปมาว่า ชายคนหนึ่งถูกกระแสน้ำคือปิยรูปสาตรูปพัดพาไปอยู่
คนมีตาดียืนอยู่บนฝั่ง เห็นชายคนนั้นแล้วกล่าวอย่างนี้ว่า พ่อหนุ่ม ท่านถูกกระแส
น้ำคือปิยรูปสาตรูปพัดไปอยู่แล้วจริง ๆ แต่ในกระแสน้ำนี้มีห้วงน้ำลึกภายใต้ที่มีคลื่น
มีน้ำวน มีสัตว์ร้าย มีผีเสื้อน้ำ ซึ่งท่านจมไปถึงแล้วต้องถึงความตาย หรือไม่ก็ได้
รับความทุกข์ปางตายแน่นอน ครั้นชายคนนั้นได้ยินเสียงของชายที่อยู่บนฝั่งนั้นแล้ว
ก็พยายามใช้ทั้งมือและเท้าแหวกว่ายทวนกระแสน้ำขึ้นมา
ภิกษุทั้งหลาย ตถาคตทำข้ออุปมานี้ไว้เพื่อให้เข้าใจความแจ่มแจ้ง ก็ในอุปมานี้
มีความหมายดังนี้
คำว่า กระแสน้ำ เป็นชื่อของตัณหา
คำว่า ปิยรูปสาตรูป เป็นชื่อของอายตนะภายใน 6
คำว่า ห้วงน้ำลึกภายใต้ เป็นชื่อของโอรัมภาคิยสังโยชน์ 5
คำว่า มีคลื่น เป็นชื่อของความโกรธและความคับแค้นใจ
คำว่า มีน้ำวน เป็นชื่อของกามคุณ 5
คำว่า มีสัตว์ร้าย มีผีเสื้อน้ำ เป็นชื่อของมาตุคาม
คำว่า ทวนกระแสน้ำ เป็นชื่อของเนกขัมมะ
คำว่า พยายามใช้ทั้งมือและเท้าแหวกว่าย เป็นชื่อการเริ่มทำความเพียร
คำว่า คนมีตาดียืนอยู่บนฝั่ง หมายถึงตถาคตอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า