พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย นวกนิบาต [1.ปฐมปัณณาสก์] 4.มหาวรรค 5.ฌานสูตร
5. ฌานสูตร
ว่าด้วยฌาน
[36] ภิกษุทั้งหลาย เรากล่าวว่า
1. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้1 เพราะอาศัยปฐมฌาน
2. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยทุติยฌาน
3. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยตติยฌาน
4. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยจตุตถฌาน
5. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยอากาสานัญจายตนฌาน
6. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยวิญญาณัญจายตนฌาน
7. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยอากิญจัญญายตนฌาน
8. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยเนวสัญญานาสัญญายตนฌาน
9. อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยสัญญาเวทยิตนิโรธ
เรากล่าวไว้เช่นนี้แลว่า อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ เพราะอาศัยปฐมฌาน
เพราะอาศัยเหตุอะไร เราจึงกล่าวไว้เช่นนั้น
เพราะอาศัยเหตุนี้ว่า ภิกษุในธรรมวินัยนี้สงัดจากกามและอกุศลธรรมทั้งหลาย
บรรลุปฐมฌาน ฯลฯ เธอย่อมพิจารณาเห็น2ธรรมทั้งหลาย คือ รูป เวทนา สัญญา
สังขาร วิญญาณที่มีอยู่ในปฐมฌานนั้น โดยเป็นสภาวะไม่เที่ยง เป็นทุกข์ เป็นดังโรค
เป็นดังหัวฝี เป็นดังลูกศร เป็นสิ่งคอยก่อความเดือดร้อน เป็นที่ทำให้ขัดข้อง เป็น
ดังคนฝ่ายอื่น เป็นสิ่งที่ต้องแตกสลาย เป็นของว่างเปล่า เป็นอนัตตา เธอย่อม
ทำจิตให้กลับจากธรรมเหล่านั้น3 ครั้นแล้ว จึงน้อมจิตไปเพื่ออมตธาตุ4ว่า ภาวะ
เชิงอรรถ :
1 อาสวะทั้งหลายสิ้นไปได้ ในที่นี้หมายถึงสภาวะที่เรียกว่า อรหัต (องฺ.นวก.อ. 3/36/309)
2 พิจารณาเห็น ในที่นี้หมายถึงเห็นด้วยวิปัสสนาอันแรงกล้า (องฺ.นวก.อ. 3/36/309)
3 ธรรมเหล่านั้น ในที่นี้หมายถึงขันธ์ 5 (องฺ.นวก.อ. 3/36/309)
4 อมตธาตุ หมายถึงนิพพาน (องฺ.นวก.อ. 3/36/309)
