พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจกนิบาต [4. จตุตถปัณณาสก์] 1. สัทธัมมวรรค 1. ปฐมสัมมัตตนิยามสูตร
4. จตุตถปัณณาสก์
1. สัทธัมมวรรค
หมวดว่าด้วยพระสัทธรรม
1. ปฐมสัมมัตตนิยามสูตร
ว่าด้วยสัมมัตตนิยาม1 สูตรที่ 1
[151] พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย บุคคลประกอบด้วยธรรม 5
ประการ แม้ฟังสัทธรรมอยู่ ก็ไม่อาจหยั่งลงสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย
ธรรม 5 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. วิพากษ์วิจารณ์คำพูด2
2. วิพากษ์วิจารณ์ผู้พูด3
3. วิพากษ์วิจารณ์ตน4
4. เป็นผู้มีจิตฟุ้งซ่าน คือมีจิตไม่แน่วแน่ฟังธรรม
5. มนสิการโดยไม่แยบคาย
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล แม้ฟังสัทธรรมอยู่
ก็ไม่อาจหยั่งลงสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย
ภิกษุทั้งหลาย ส่วนบุคคลประกอบด้วยธรรม 5 ประการ ฟังสัทธรรมอยู่
เป็นผู้อาจหยั่งลงสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย
เชิงอรรถ :
1 สัมมัตตนิยาม ในที่นี้หมายถึงอริยมรรคมีองค์ 8 (องฺ.ปญฺจก.อ. 3/151/59, สํ.ข.อ. 2/302-311/378)
และดู สํ.ข. 17/302-311/187-191 ประกอบ
2 วิพากษ์วิจารณ์คำพูด หมายถึงพูดว่า นั่นเรื่องอะไร (องฺ.ปญฺจก.อ. 3/151/59)
3 วิพากษ์วิจารณ์ผู้พูด หมายถึงพูดว่า ผู้นั้นพูดเรื่องอะไร ผู้นี้จะรู้อะไร (องฺ.ปญฺจก.อ. 3/151/59)
4 วิพากษ์วิจารณ์ตน หมายถึงพูดว่า เรารู้หรือว่า คำพูดนั้นของเรามีน้ำหนักที่น่าเชื่อถือได้แค่ไหนกัน
(องฺ.ปญฺจก.อ. 3/151/59)
พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย ปัญจกนิบาต [4. จตุตถปัณณาสก์] 1. สัทธัมมวรรค 2. ทุติยสัมมัตตนิยามสูตร
ธรรม 5 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. ไม่วิพากษ์วิจารณ์คำพูด
2. ไม่วิพากษ์วิจารณ์ผู้พูด
3. ไม่วิพากษ์วิจารณ์ตน
4. เป็นผู้มีจิตไม่ฟุ้งซ่าน คือมีจิตแน่วแน่ฟังธรรม
5. มนสิการโดยแยบคาย
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล ฟังสัทธรรมอยู่
เป็นผู้อาจหยั่งลงสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย
ปฐมสัมมัตตนิยามสูตรที่ 1 จบ
2. ทุติยสัมมัตตนิยามสูตร
ว่าด้วยสัมมัตตนิยาม สูตรที่ 2
[152] ภิกษุทั้งหลาย บุคคลประกอบด้วยธรรม 5 ประการ แม้ฟัง
สัทธรรมอยู่ ก็ไม่อาจหยั่งลงสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย
ธรรม 5 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. วิพากษ์วิจารณ์คำพูด
2. วิพากษ์วิจารณ์ผู้พูด
3. วิพากษ์วิจารณ์ตน
4. มีปัญญาทราม โง่เขลา เป็นคนเซอะ1
5. ถือตัวว่ารู้ในสิ่งที่ตนยังไม่รู้
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลประกอบด้วยธรรม 5 ประการนี้แล แม้ฟังสัทธรรมอยู่
ก็ไม่อาจหยั่งลงสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย
ภิกษุทั้งหลาย บุคคลประกอบด้วยธรรม 5 ประการ ฟังสัทธรรมอยู่ เป็นผู้
อาจหยั่งลงสู่สัมมัตตนิยามในกุศลธรรมทั้งหลาย
เชิงอรรถ :
1 ดูเชิงอรรถที่ 4 ข้อ 112 (ปัจฉาสมณสูตร) หน้า 190 ในเล่มนี้
