พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกกนิบาต [4.จตุตถปัณณาสก์] 5.มหาวรรค 9.ตัณหาสูตร
เมื่อเธอรู้เห็นอยู่อย่างนี้ จิตย่อมหลุดพ้นจากกามาสวะ ภวาสวะ และอวิชชาสวะ
เมื่อจิตหลุดพ้นแล้วก็รู้ว่า หลุดพ้นแล้ว รู้ชัดว่า ชาติสิ้นแล้ว อยู่จบพรหมจรรย์1
แล้ว ทำกิจที่ควรทำเสร็จแล้ว ไม่มีกิจอื่นเพื่อความเป็นอย่างนี้อีกต่อไป ภิกษุทั้งหลาย
บุคคลเป็นผู้ไม่ทำตนให้เดือดร้อน ไม่หมั่นประกอบในการทำตนให้เดือดร้อน และเป็น
ผู้ไม่ทำผู้อื่นให้เดือดร้อน ไม่หมั่นประกอบในการทำผู้อื่นให้เดือดร้อน เป็นอย่างนี้แล
และบุคคลนั้นผู้ไม่ทำตนให้เดือดร้อน ไม่ทำผู้อื่น ให้เดือดร้อน เป็นผู้ไม่หิว ดับร้อน
เย็นใจ เสวยสุข มีตนอันประเสริฐอยู่ในปัจจุบันเทียว
ภิกษุทั้งหลาย บุคคล 4 จำพวกนี้แลมีปรากฏอยู่ในโลก
อัตตันตปสูตรที่ 8 จบ
9. ตัณหาสูตร
ว่าด้วยตัณหา
[199] ภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงตัณหาเช่นดังข่าย ท่องเที่ยวไป แผ่ไป
ซ่านไป เกาะเกี่ยวอยู่ในอารมณ์ต่างๆ เป็นเครื่องปกคลุมหุ้มห่อโลกนี้ ซึ่งยุ่ง
เหมือนกลุ่มด้ายอันยุ่งเหยิง ขอดเป็นปมเหมือนหญ้ามุงกระต่ายและหญ้าปล้อง ไม่
ให้ล่วงพ้นอบาย2 ทุคติ วินิบาต และสังสารวัฏไปได้ เธอทั้งหลายจงฟัง จงใส่ใจให้ดี
เราจักกล่าว ภิกษุเหล่านั้นทูลรับพระดำรัสแล้ว พระผู้มีพระภาคจึงได้ตรัสเรื่องนี้ว่า
ภิกษุทั้งหลาย ตัณหาเช่นดังข่าย ท่องเที่ยวไป แผ่ไป ซ่านไป เกาะเกี่ยว
อยู่ในอารมณ์ต่างๆ เป็นเครื่องปกคลุมหุ้มห่อโลกนี้ ซึ่งยุ่งเหมือนกลุ่มด้าย
อันยุ่งเหยิง ขอดเป็นปมเหมือนหญ้ามุงกระต่ายและหญ้าปล้อง ไม่ให้ล่วงพ้น
อบาย ทุคติ วินิบาต และสังสารวัฏไปได้ นั้นเป็นอย่างไร
คือ ตัณหาวิจริต 18 ประการนี้อาศัยขันธปัญจก3ภายใน
พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกกนิบาต [4.จตุตถปัณณาสก์] 5.มหาวรรค 9.ตัณหาสูตร
ตัณหาวิจริต 18 ประการนี้อาศัยขันธปัญจกภายนอก
ตัณหาวิจริต 18 ประการอาศัยขันธปัญจกภายใน อะไรบ้าง คือ
1. เมื่อมีตัณหาว่า เราเป็น
2. ตัณหาว่า เราเป็นอย่างนี้ จึงมี
3. ตัณหาว่า เราเป็นอย่างนั้น จึงมี
4. ตัณหาว่า เราเป็นโดยประการอื่น จึงมี
5. ตัณหาว่า เราเป็นผู้เที่ยง จึงมี
6. ตัณหาว่า เราเป็นผู้ไม่เที่ยง จึงมี
7. ตัณหาว่า เราพึงเป็น จึงมี
8. ตัณหาว่า เราพึงเป็นอย่างนี้ จึงมี
9. ตัณหาว่า เราพึงเป็นอย่างนั้น จึงมี
10. ตัณหาว่า เราพึงเป็นโดยประการอื่น จึงมี
11. ตัณหาว่า เราพึงเป็นบ้าง จึงมี
12. ตัณหาว่า เราพึงเป็นอย่างนี้บ้าง จึงมี
13. ตัณหาว่า เราพึงเป็นอย่างนั้นบ้าง จึงมี
14. ตัณหาว่า เราพึงเป็นโดยประการอื่นบ้าง จึงมี
15. ตัณหาว่า เราจักเป็น จึงมี
16. ตัณหาว่า เราจักเป็นอย่างนี้ จึงมี
17. ตัณหาว่า เราจักเป็นอย่างนั้น จึงมี
18. ตัณหาว่า เราจักเป็นโดยประการอื่น จึงมี
นี้คือตัณหาวิจริต 18 ประการอาศัยขันธปัญจกภายใน
ตัณหาวิจริต 18 ประการอาศัยขันธปัญจกภายนอก อะไรบ้าง คือ
1. เมื่อมีตัณหาว่า เราเป็นด้วยขันธปัญจกนี้
2. ตัณหาว่า เราเป็นอย่างนี้ด้วยขันธปัญจกนี้ จึงมี
3. ตัณหาว่า เราเป็นอย่างนั้นด้วยขันธปัญจกนี้ จึงมี
4. ตัณหาว่า เราเป็นโดยประการอื่นด้วยขันธปัญจกนี้ จึงมี
5. ตัณหาว่า เราเป็นผู้เที่ยงด้วยขันธปัญจกนี้ จึงมี
6. ตัณหาว่า เราเป็นผู้ไม่เที่ยงด้วยขันธปัญจกนี้ จึงมี
