พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกกนิบาต [4.จตุตถปัณณาสก์]
4.โยธาชีววรรค 5.สมณสัจจสูตร
สัจจะของพราหมณ์ 4 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. พราหมณ์1ในธรรมวินัยนี้ กล่าวอย่างนี้ว่า สัตว์ทั้งปวงไม่ควร
ถูกฆ่า พราหมณ์เมื่อกล่าวอย่างนี้ ชื่อว่าพูดจริง ไม่ใช่พูดเท็จ
เพราะการพูดนั้น เขาจึงไม่สำคัญตนว่า เป็นสมณะ ไม่สำคัญตน
ว่า เป็นพราหมณ์ ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้ประเสริฐกว่าเขา
ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้เสมอเขา ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้ด้อย
กว่าเขา และเขารู้สัจจะในข้อปฏิบัตินั้น จึงปฏิบัติเพื่อความเอ็นดู
อนุเคราะห์สัตว์ทั้งหลาย
2. พราหมณ์กล่าวอย่างนี้ว่า กาม2ทั้งปวงไม่เที่ยง เป็นทุกข์ มี
ความแปรผันไปเป็นธรรมดา พราหมณ์เมื่อพูดอย่างนี้ ชื่อว่าพูด
จริง ไม่ใช่พูดเท็จ เพราะการพูดนั้น เขาจึงไม่สำคัญตนว่า เป็น
สมณะ ไม่สำคัญตนว่า เป็นพราหมณ์ ไม่สำคัญตนว่า เป็น
ผู้ประเสริฐกว่าเขา ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้เสมอเขา ไม่สำคัญตน
ว่า เป็นผู้ด้อยกว่าเขา และเขารู้สัจจะในข้อปฏิบัตินั้น จึงปฏิบัติ
เพื่อความเบื่อหน่าย เพื่อคลายกำหนัด เพื่อดับกามทั้หลาย
3. พราหมณ์กล่าวอย่างนี้ว่า ภพ3ทั้งปวงไม่เที่ยง เป็นทุกข์ มี
ความแปรผันไปเป็นธรรมดา พราหมณ์เมื่อพูดอย่างนี้ ชื่อว่าพูด
จริง ไม่ใช่พูดเท็จ เพราะการพูดนั้น เขาจึงไม่สำคัญตนว่า เป็น
สมณะ ไม่สำคัญตนว่า เป็นพราหมณ์ ไม่สำคัญตนว่า เป็น
ผู้ประเสริฐกว่าเขา ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้เสมอเขา ไม่สำคัญตน
ว่า เป็นผู้ด้อยกว่าเขา และเขารู้สัจจะในข้อปฏิบัตินั้น จึงปฏิบัติ
เพื่อความเบื่อหน่าย เพื่อคลายกำหนัด เพื่อดับภพทั้งหลาย
พระสุตตันตปิฎก อังคุตตรนิกาย จตุกกนิบาต [4.จตุตถปัณณาสก์]
4.โยธาชีววรรค 6.อุมมัคคสูตร
4. พราหมณ์กล่าวอย่างนี้ว่า ไม่มีเรา1เป็นที่กังวลของใคร ๆ ในที่
ไหน ๆ และไม่มีผู้อื่น2เป็นที่กังวลของเราในที่ไหน ๆ3 พราหมณ์
เมื่อพูดอย่างนี้ ชื่อว่าพูดจริง ไม่ใช่พูดเท็จ เพราะการพูดนั้น เขา
จึงไม่สำคัญตนว่า เป็นสมณะ ไม่สำคัญตนว่า เป็นพราหมณ์
ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้ประเสริฐกว่าเขา ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้
เสมอเขา ไม่สำคัญตนว่า เป็นผู้ด้อยกว่าเขา และเขารู้สัจจะ
ในข้อปฏิบัตินั้น จึงปฏิบัติปฏิปทาที่ไม่ให้กังวล
ปริพาชกทั้งหลาย สัจจะของพราหมณ์ 4 ประการนี้แล อันเราทำให้แจ้งด้วย
ปัญญาอันยิ่งเองแล้ว จึงประกาศให้ผู้อื่นรู้ตาม
สมณสัจจสูตรที่ 5 จบ
6. อุมมัคคสูตร
ว่าด้วยผู้มีปัญญาใฝ่รู้
[186] ครั้งนั้นแล ภิกษุรูปหนึ่งเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาคถึงที่ประทับ ถวาย
อภิวาทแล้วจึงนั่ง ณ ที่สมควร ได้ทูลถามพระผู้มีพระภาคดังนี้ว่า ข้าแต่พระองค์
ผู้เจริญ โลกอันอะไรหนอแลนำไป โลกอันอะไรชักนำมา และบุคคลย่อมลุอำนาจ
อะไรที่เกิดขึ้น
พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ดีละ ดีละ ภิกษุ ปัญญาใฝ่รู้4ของเธอดีนัก ปฏิภาณดีนัก
สอบถามเข้าที เธอถามอย่างนี้ว่า โลกอันอะไรหนอแลนำไป โลกอันอะไรชักนำมา
และบุคคลย่อมลุอำนาจอะไรที่เกิดขึ้นหรือ
