ตสฺมา อโสกํ วิรชํ ปตฺถยาโน, ปิยํ น กยิราถ กุหิญฺจิ โลเกติ ยสฺมา จ สุขิโน นาม วีตโสกา, วีตโสกตฺตาว กตฺถจิปิ วิสเย ปิยภาโว นตฺถิ, ตสฺมา อตฺตโน ยถาวุตฺตโสกาภาเวน จ อโสกํ อโสกภาวํ ราครชาทิวิคมเนน วิรชํ วิรชภาวํ อรหตฺตํ, โสกสฺส ราครชาทีนญฺจ อภาวเหตุภาวโต วา ‘‘อโสกํ วิรช’’นฺติ ลทฺธนามํ นิพฺพานํ ปตฺถยาโน กตฺตุกมฺยตากุสลจฺฉนฺทสฺส วเสน ฉนฺทชาโต กตฺถจิ โลเก รูปาทิธมฺเม อนฺตมโส สมถวิปสฺสนาธมฺเมปิ ปิยํ ปิยภาวํ วิยายนํ น กยิราถ น อุปฺปาเทยฺยฯ วุตฺตญฺเหตํ – ‘‘ธมฺมาปิ โว, ภิกฺขเว, ปหาตพฺพา, ปเคว อธมฺมา’’ติ (ม. นิ. 1.240)ฯ

อฏฺฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ปฐมทพฺพสุตฺตวณฺณนา

[79] นวเม อายสฺมาติ ปิยวจนํฯ ทพฺโพติ ตสฺส เถรสฺส นามํฯ มลฺลปุตฺโตติ มลฺลราชสฺส ปุตฺโตฯ โส หิ อายสฺมา ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต ปาทมูเล กตาภินีหาโร กปฺปสตสหสฺสํ อุปจิตปุญฺญสญฺจโย อมฺหากํ ภควโต กาเล มลฺลราชสฺส เทวิกา กุจฺฉิยํ นิพฺพตฺโต กตาธิการตฺตา ชาติยา สตฺตวสฺสิกกาเลเยว มาตาปิตโร อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ เต จ ‘‘ปพฺพชิตฺวาปิ อาจารํ ตาว สิกฺขตุ, สเจ ตํ นาภิรมิสฺสติ, อิเธว อาคมิสฺสตี’’ติ อนุชานิํสุฯ โส สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิฯ สตฺถาปิสฺส อุปนิสฺสยสมฺปตฺติํ โอโลเกตฺวา ปพฺพชฺชํ อนุชานิฯ ตสฺส ปพฺพชฺชาสมเย ทินฺนโอวาเทน ภวตฺตยํ อาทิตฺตํ วิย อุปฏฺฐาสิฯ โส วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา ขุรคฺเคเยว อรหตฺตํ ปาปุณิฯ ยํกิญฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ, ‘‘ติสฺโส วิชฺชา จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา ฉฬภิญฺญา นว โลกุตฺตรธมฺมา’’ติ เอวมาทิกํ สพฺพํ อธิคนฺตฺวา อสีติยา มหาสาวเกสุ อพฺภนฺตโร อโหสิฯ วุตฺตญฺเหตํ เตน อายสฺมตา –

‘‘มยา โข ชาติยา สตฺตวสฺเสน อรหตฺตํ สจฺฉิกตํ, ยํกิญฺจิ สาวเกน ปตฺตพฺพํ, สพฺพํ ตํ อนุปฺปตฺตํ มยา’’ติอาทิ (ปารา. 380)ฯ