2. ทุติยนิพฺพานปฏิสํยุตฺตสุตฺตวณฺณนา

[72] ทุติเย อิมํ อุทานนฺติ อิมํ นิพฺพานสฺส ปกติยา คมฺภีรภาวโต ทุทฺทสภาวทีปนํ อุทานํ อุทาเนสิฯ ตตฺถ ทุทฺทสนฺติ สภาวคมฺภีรตฺตา อติสุขุมสณฺหสภาวตฺตา จ อนุปจิตญาณสมฺภาเรหิ ปสฺสิตุํ น สกฺกาติ ทุทฺทสํฯ วุตฺตญฺเหตํ – ‘‘ตญฺหิ เต, มาคณฺฑิย, อริยํ ปญฺญาจกฺขุ นตฺถิ, เยน ตฺวํ อาโรคฺยํ ชาเนยฺยาสิ, นิพฺพานมฺปิ ปสฺเสยฺยาสี’’ติ (ม. นิ. 2.218)ฯ อปรมฺปิ วุตฺตํ – ‘‘อิทมฺปิ โข ฐานํ ทุทฺทสํ, ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ’’ติอาทิ (มหาว. 8; ม. นิ. 1.281; 2.337)ฯ อนตนฺติ รูปาทิอารมฺมเณสุ, กามาทีสุ จ ภเวสุ นมนโต ตนฺนินฺนภาเวน ปวตฺติโต สตฺตานญฺจ ตตฺถ นมนโต ตณฺหา นตา นาม, นตฺถิ เอตฺถ นตาติ อนตํ, นิพฺพานนฺติ อตฺโถฯ ‘‘อนนฺต’’นฺติปิ ปฐนฺติ, นิจฺจสภาวตฺตา อนฺตวิรหิตํ, อจวนธมฺมํ นิโรธํ อมตนฺติ อตฺโถฯ เกจิ ปน ‘‘อนนฺต’’นฺติ ปทสฺส ‘‘อปฺปมาณ’’นฺติ อตฺถํ วทนฺติฯ เอตฺถ จ ‘‘ทุทฺทส’’นฺติ อิมินา ปญฺญาย ทุพฺพลีกรเณหิ ราคาทิกิเลเสหิ จิรกาลภาวิตตฺตา สตฺตานํ อปจฺจยภาวนา น สุกราติ นิพฺพานสฺส กิจฺเฉน อธิคมนียตํ ทสฺเสติฯ น หิ สจฺจํ สุทสฺสนนฺติ อิมินาปิ ตเมวตฺถํ ปากฏํ กโรติฯ ตตฺถ สจฺจนฺติ นิพฺพานํฯ ตญฺหิ เกนจิ ปริยาเยน อสนฺตสภาวาภาวโต เอกนฺเตเนว สนฺตตฺตา อวิปรีตฏฺเฐน สจฺจํฯ น หิ ตํ สุทสฺสนํ น สุเขน ปสฺสิตพฺพํ, สุจิรมฺปิ กาลํ ปุญฺญญาณสมฺภาเร สมาเนนฺเตหิปิ กสิเรเนว สมธิคนฺตพฺพโตฯ ตถา หิ วุตฺตํ ภควตา – ‘‘กิจฺเฉน เม อธิคต’’นฺติ (มหาว. 8; ม. นิ. 1.281; 2.337)ฯ

ปฏิวิทฺธา ตณฺหา ชานโต ปสฺสโต นตฺถิ กิญฺจนนฺติ ตญฺจ นิโรธสจฺจํ สจฺฉิกิริยาภิสมยวเสน อภิสเมนฺเตน วิสยโต กิจฺจโต จ อารมฺมณโต จ อารมฺมณปฺปฏิเวเธน อสมฺโมหปฺปฏิเวเธน จ ปฏิวิทฺธํ, ยถาปริญฺญาภิสมยวเสน ทุกฺขสจฺจํ, ภาวนาภิสมยวเสน มคฺคสจฺจญฺจ อสมฺโมหโต ปฏิวิทฺธํ โหติ, เอวํ ปหานาภิสมยวเสน อสมฺโมหโต จ ปฏิวิทฺธา ตณฺหา โหติฯ เอวญฺจ จตฺตาริ สจฺจานิ ยถาภูตํ อริยมคฺคปญฺญาย ชานโต ปสฺสโต ภวาทีสุ นตภูตา ตณฺหา นตฺถิ, ตทภาเว สพฺพสฺสปิ กิเลสวฏฺฏสฺส อภาโว, ตโตว กมฺมวิปากวฏฺฏานํ อสมฺภโวเยวาติ เอวํ ภควา เตสํ ภิกฺขูนํ อนวเสสวฏฺฏทุกฺขวูปสมเหตุภูตํ อมตมหานิพฺพานสฺส อานุภาวํ ปกาเสสิฯ เสสํ วุตฺตนยเมวฯ

ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ