เมนู

10. จูฬปนฺถกสุตฺตวณฺณนา

[50] ทสเม จูฬปนฺถโกติ มหาปนฺถกตฺเถรสฺส กนิฏฺฐภาติกตฺตา ปนฺเถ ชาตตฺตา จ ทหรกาเล ลทฺธโวหาเรน อปรภาเคปิ อยมายสฺมา ‘‘จูฬปนฺถโก’’ตฺเวว ปญฺญายิตฺถฯ คุณวิเสเสหิ ปน ฉฬภิญฺโญ ปภินฺนปฏิสมฺภิโท ‘‘เอตทคฺคํ, ภิกฺขเว, มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ มโนมยํ กายํ อภินิมฺมินนฺตานํ ยทิทํ จูฬปนฺถโก, เจโตวิวฏฺฏกุสลานํ ยทิทํ จูฬปนฺถโก’’ติ ทฺวีสุ (อ. นิ. 1.199) ฐาเนสุ ภควตา เอตทคฺเค ฐปิโต อสีติยา มหาสาวเกสุ อพฺภนฺตโรฯ

โส เอกทิวสํ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฺปฏิกฺกนฺโต อตฺตโน ทิวาฏฺฐาเน ทิวาวิหารํ นิสินฺโน สมาปตฺตีหิ ทิวสภาคํ วีตินาเมตฺวา สายนฺหสมยํ อุปาสเกสุ ธมฺมสฺสวนตฺถํ อนาคเตสุ เอว วิหารมชฺฌํ ปวิสิตฺวา ภควติ คนฺธกุฏิยํ นิสินฺเน ‘‘อกาโล ตาว ภควโต อุปฏฺฐานํ อุปสงฺกมิตุ’’นฺติ คนฺธกุฏิปมุเข เอกมนฺตํ นิสีทิ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวาฯ เตน วุตฺตํ – ‘‘เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จูฬปนฺถโก ภควโต อวิทูเร นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สติํ อุปฏฺฐเปตฺวา’’ติฯ โส หิ ตทา กาลปริจฺเฉทํ กตฺวา สมาปตฺติํ สมาปชฺชิตฺวา นิสีทิฯ

เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อายสฺมโต จูฬปนฺถกสฺส กายจิตฺตานํ สมฺมาปณิหิตภาวสงฺขาตํ อตฺถํ ชานิตฺวาฯ อิมํ อุทานนฺติ อญฺโญปิ โย ปสฺสทฺธกาโย สพฺพิริยาปเถสุ อุปฏฺฐิตสฺสติ สมาหิโต, ตสฺส ภิกฺขุโน อนุปาทา ปรินิพฺพานปริโยสานสฺส วิเสสาธิคมสฺส ตตฺถ ปาตุภาววิภาวนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิฯ

ตตฺถ ฐิเตน กาเยนาติ กายทฺวาริกสฺส อสํวรสฺส ปหาเนน อกรเณน สมฺมา ฐปิเตน โจปนกาเยน, ตถา จกฺขาทีนํ อินฺทฺริยานํ นิพฺพิเสวนภาวกรเณน สุฏฺฐุ ฐปิเตน ปญฺจทฺวาริกกาเยน, สํยตหตฺถปาทตาย หตฺถกุกฺกุจฺจาทีนํ อภาวโต อปริผนฺทเนน ฐิเตน กรชกาเยน จาติ สงฺเขปโต สพฺเพนปิ กาเยน นิพฺพิการตาสงฺขาเตน นิจฺจลภาเวน ฐิเตนฯ เอเตนสฺส สีลปาริสุทฺธิ ทสฺสิตาฯ อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ จ อิทํ กรณวจนํฯ ฐิเตน เจตสาติ จิตฺตสฺส ฐิติปริทีปเนน สมาธิสมฺปทํ ทสฺเสติฯ สมาธิ หิ จิตฺตสฺส ‘ฐิตี’ติ วุจฺจติฯ ตสฺมา สมถวเสน วิปสฺสนาวเสเนว วา เอกคฺคตาย สติ จิตฺตํ อารมฺมเณ เอโกทิภาวูปคมเนน ฐิตํ นาม โหติ, น อญฺญถาฯ