พระสุตตัตนตปิฎก อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต [3.ตติยปัณณาสก์] 3. พาลวรรค

[26] คน 2 จำพวกนี้ย่อมไม่กล่าวตู่ตถาคต
คน 2 จำพวกไหนบ้าง คือ
1. คนที่แสดงสุตตันตะที่ควรขยายความว่า “สุตตันตะควรขยาย
ความ”
2. คนที่แสดงสุตตันตะที่มีการขยายความแล้วว่า “สุตตันตะที่มี
การขยายความแล้ว”
คน 2 จำพวกนี้แลย่อมไม่กล่าวตู่ตถาคต (5)

คติและฐานะ 2 อย่างเป็นต้น

[27] ผู้มีการงานปกปิดไว้1 พึงหวังได้2คติอย่าง 1 ใน 2 อย่าง คือ
นรกหรือกำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน ผู้มีการงานไม่ปกปิดไว้พึงหวังได้คติอย่าง 1 ใน 2
อย่าง คือ เทวดาหรือมนุษย์ (6)
[28] ผู้เป็นมิจฉาทิฏฐิพึงหวังได้คติอย่าง 1 ใน 2 อย่าง คือ นรกหรือ
กำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน (7)
[29] ผู้เป็นสัมมาทิฏฐิพึงหวังได้คติอย่าง 1 ใน 2 อย่าง คือ เทวดาหรือ
มนุษย์ (8)
[30] สถานที่รองรับคนทุศีล 2 แห่ง คือ นรกหรือกำเนิดสัตว์ดิรัจฉาน
สถานที่รองรับคนมีศีล 2 แห่ง คือ เทวดาหรือมนุษย์ (9)
[31] เราพิจารณาเห็นอำนาจประโยชน์3 2 ประการจึงอาศัยเสนาสนะอัน
เงียบสงัด คือ ป่าโปร่งและป่าทึบ4

เชิงอรรถ :
1 การงานที่ปกปิดไว้ หมายถึงบาปกรรม แท้จริง ขึ้นชื่อว่าบาป บุคคลจะทำอย่างปกปิดหรือไม่ปกปิด
ก็ตาม ก็ชื่อว่าบาปกรรมที่ปกปิดไว้ (องฺ.ทุก.อ. 2/27/29)
2 พึงหวังได้ ในที่นี้หมายถึงจำต้องปรารถนา จำต้องมีแน่นอน หรือจำต้องบังเกิดในคตินั้น ๆ แน่นอน
(องฺ.ติก.อ. 2/70/214)
3 อำนาจประโยชน์ หมายถึงเหตุทั้งหลาย (องฺ.ทุก.อ. 2/31/30)
4 ป่าโปร่ง (อรญฺญ) หมายถึงป่าอยู่นอกเสาหลักเมืองออกไปอย่างน้อยชั่ว 500 ลูกธนู ป่าทึบ (วนปตฺถ)
หมายถึงสถานที่ไม่มีผู้คนอยู่อาศัยเลยเขตหมู่บ้านไป (องฺ.ทุก.อ. 2/31/30)

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 20 หน้า :75 }

พระสุตตัตนตปิฎก อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต [3.ตติยปัณณาสก์] 3. พาลวรรค

อำนาจประโยชน์ 2 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. เห็นการอยู่เป็นสุขในปัจจุบันของตน1
2. อนุเคราะห์คนรุ่นหลัง
เราพิจารณาเห็นอำนาจประโยชน์ 2 ประการนี้แลจึงอาศัยเสนาสนะอันเงียบ
สงัด คือ ป่าโปร่งและป่าทึบ (10)
[32] ธรรม 2 ประการนี้เป็นฝ่ายวิชชา
ธรรม 2 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. สมถะ (การฝึกจิตให้สงบเป็นสมาธิ)
2. วิปัสสนา (ความเห็นแจ้ง)
สมถะที่ภิกษุเจริญแล้วย่อมให้สำเร็จประโยชน์อะไร
คือ ย่อมให้จิตเจริญ
จิต2ที่เจริญแล้วย่อมให้สำเร็จประโยชน์อะไร
คือ ย่อมละราคะได้
วิปัสสนาที่ภิกษุเจริญแล้วย่อมให้สำเร็จประโยชน์อะไร
คือ ย่อมให้ปัญญาเจริญ
ปัญญาที่เจริญแล้วย่อมให้สำเร็จประโยชน์อะไร
คือ ย่อมละอวิชชาได้
จิตที่เศร้าหมองเพราะราคะย่อมไม่หลุดพ้น ปัญญา3ที่เศร้าหมองเพราะอวิชชา
ย่อมไม่เจริญ เพราะสำรอกราคะจึงมีเจโตวิมุตติ เพราะสำรอกอวิชชา จึงมีปัญญา-
วิมุตติ (11)

พาลวรรคที่ 3 จบ

เชิงอรรถ :
1 เห็นการอยู่เป็นสุขในปัจจุบันของตน หมายถึงการอยู่ผาสุกอันเป็นโลกิยะและโลกุตตระ (องฺ.ทุก.อ.
2/31/30)
2 จิต ในที่นี้หมายถึงมรรคจิต คือจิตในขณะแห่งมรรค (องฺทุก.อ. 2/32/30)
3 ปัญญา ในที่นี้หมายถึงมรรคปัญญา คือปัญญาในขณะแห่งมรรค (องฺ.ทุก.อ. 2/32/30)

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 20 หน้า :76 }