พระสุตตัตนตปิฎก อังคุตตรนิกาย ทุกนิบาต [3.ตติยปัณณาสก์] 5. พาลวรรค

[97] ธรรม 2 อย่างนี้
ธรรม 2 อย่าง อะไรบ้าง คือ
1. ความเป็นผู้ฉลาดในธาตุ1 2. ความเป็นผู้ฉลาดในมนสิการ
ธรรม 2 อย่างนี้แล (10)
[98] ธรรม 2 อย่างนี้
ธรรม 2 อย่าง อะไรบ้าง คือ
1. ความเป็นผู้ฉลาดในอาบัติ2 2. ความเป็นผู้ฉลาดในการออกจากอาบัติ3
ภิกษุทั้งหลาย ธรรม 2 อย่างนี้แล (11)

ธัมมวรรคที่ 4 จบ

5. พาลวรรค
หมวดว่าด้วยคนพาลและบัณฑิต

[99] พระผู้มีพระภาคตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย คนพาล 2 จำพวกนี้
คนพาล 2 จำพวกไหนบ้าง คือ
1. คนที่ทำหน้าที่ซึ่งยังมาไม่ถึง 2. คนที่ไม่ทำหน้าที่ซึ่งมาถึงแล้ว
คนพาล 2 จำพวกนี้แล (1)

เชิงอรรถ :
1 ธาตุ หมายถึงสิ่งที่ทรงสภาวะของตนอยู่เองตามที่เหตุปัจจัยปรุงแต่งขึ้น ไม่มีผู้สร้างผู้บันดาล มี 18 คือ
จักขุธาตุ รูปธาตุ จักขุวิญญาณธาตุ โสตธาตุ สัททธาตุ โสตวิญญาณธาตุ ฆานธาตุ คันธธาตุ
ฆานวิญญาณธาตุ ชิวหาธาตุ รสธาตุ ชิวหาวิญญาณธาตุ กายธาตุ โผฏฐัพพธาตุ กายวิญญาณธาตุ
มโนธาตุ ธรรมธาตุ มโนวิญญาณธาตุ (อภิ.วิ.35/184/102, วิสุทฺธิ. 3/65 )
2 อาบัติ ในที่นี้หมายถึงกองอาบัติ 5 ที่มาในมาติกา คือ ปาราชิก สังฆาทิเสส ปาจิตตีย์ ปาฏิเทสนียะ ทุกกฏ
และกองอาบัติ 7 ที่มาในวิภังค์ คือ ปาราชิก สังฆาทิเสส ถุลลัจจัย ปาจิตตีย์ ปาฏิเทสนียะ ทุกกฏ ทุพภาสิต
(องฺ.ทุก.อ. 2/98/63, วิ.อ. 3/271/435)
3 ฉลาดในการออกจากอาบัติ หมายถึงการรู้วิธีออกจากอาบัติ 2 วิธี คือ (1) เทสนาวิธี ได้แก่ วิธีแสดง
อาบัติหรือปลงอาบัติ (ได้แก่ อาบัติถุลลัจจัย ปาจิตตีย์ ปาฏิเทสนียะ ทุกกฏ ทุพภาสิต) (2) กัมมวาจาวิธี
หรือ วุฏฐานวิธี ได้แก่ วิธีปฏิบัติสำหรับผู้จะเปลื้องตนออกจากอาบัติสังฆาทิเสส มี 4 อย่าง คือ ปริวาส
มานัต อัพภาน และปฏิกัสสนา (องฺ.ทุก.อ. 2/98/63)

{ที่มา : โปรแกรมพระไตรปิฎกภาษาไทย ฉบับมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย เล่ม : 20 หน้า :109 }