พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค [1. นิทานสังยุต]
4. กฬารขัตติยวรรค 3. ญาณวัตถุสูตร
3. ญาณวัตถุสูตร
ว่าด้วยญาณวัตถุ
[33] พระผู้มีพระภาคประทับอยู่ ... เขตกรุงสาวัตถี
ภิกษุทั้งหลาย เราจักแสดงญาณวัตถุ 44 แก่เธอทั้งหลาย เธอทั้งหลาย
จงฟัง จงใส่ใจให้ดี เราจักกล่าว ภิกษุเหล่านั้นทูลรับสนองพระดำรัสแล้ว พระผู้มี
พระภาคจึงได้ตรัสเรื่องนี้ว่า
ญาณวัตถุ 44 อะไรบ้าง คือ
1. ความรู้ในชราและมรณะ
2. ความรู้ในความเกิดแห่งชราและมรณะ
3. ความรู้ในความดับแห่งชราและมรณะ
4. ความรู้ในปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งชราและมรณะ
5. ความรู้ในชาติ
6. ความรู้ในความเกิดแห่งชาติ
7. ความรู้ในความดับแห่งชาติ
8. ความรู้ในปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งชาติ
9. ความรู้ในภพ
10. ความรู้ในความเกิดแห่งภพ
11. ความรู้ในความดับแห่งภพ
12. ความรู้ในปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งภพ
13. ความรู้ในอุปาทาน
14. ความรู้ในความเกิดแห่งอุปาทาน
15. ความรู้ในความดับแห่งอุปาทาน
16. ความรู้ในปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งอุปาทาน
17. ความรู้ในตัณหา
18. ความรู้ในความเกิดแห่งตัณหา
พระสุตตันตปิฎก สังยุตตนิกาย นิทานวรรค [1. นิทานสังยุต]
4. กฬารขัตติยวรรค 3. ญาณวัตถุสูตร
19. ความรู้ในความดับแห่งตัณหา
20. ความรู้ในปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งตัณหา
21. ความรู้ในเวทนา
22. ความรู้ในความเกิดแห่งเวทนา
23. ความรู้ในความดับแห่งเวทนา
24. ความรู้ในปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งเวทนา
25. ความรู้ในผัสสะ ... (26-28)
29. ความรู้ในสฬายตนะ ... (30-32)
33. ความรู้ในนามรูป ... (34-36)
37. ความรู้ในวิญญาณ ... (38-40)
41. ความรู้ในสังขารทั้งหลาย
42. ความรู้ในความเกิดแห่งสังขาร
43. ความรู้ในความดับแห่งสังขาร
44. ความรู้ในปฏิปทาที่ให้ถึงความดับแห่งสังขาร
เหล่านี้เรียกว่า ญาณวัตถุ 44
ชราและมรณะ เป็นอย่างไร
คือ ความแก่ ความคร่ำคร่า ความมีฟันหลุด ความมีผมหงอก ความมีหนัง
เหี่ยวย่น ความเสื่อมอายุ ความแก่หง่อมแห่งอินทรีย์ในหมู่สัตว์นั้น ๆ ของเหล่า
สัตว์นั้น ๆ นี้เรียกว่า ชรา
ความจุติ ความเคลื่อนไป ความทำลายไป ความหายไป ความตายกล่าวคือ
มฤตยู การทำกาละ ความแตกแห่งขันธ์ ความทอดทิ้งร่างกาย ความขาดแห่ง
ชีวิตินทรีย์ของเหล่าสัตว์นั้น ๆ จากหมู่สัตว์นั้น ๆ นี้เรียกว่า มรณะ
ชราและมรณะ ดังพรรณนามาฉะนี้ นี้เรียกว่า ชราและมรณะ
เพราะชาติเกิด ชราและมรณะจึงเกิด เพราะชาติดับ ชราและมรณะจึงดับ
