พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ [5. สฬายตนวรรค] 6. ฉฉักกสูตร
เรากล่าวคำนี้ไว้ว่า พึงทราบอายตนะภายนอก 6 เพราะอาศัยเหตุอะไร
เราจึงกล่าวไว้เช่นนั้น คือ
1. รูปายตนะ 2. สัททายตนะ
3. คันธายตนะ 4. รสายตนะ
5. โผฏฐัพพายตนะ 6. ธัมมายตนะ1
คำที่เรากล่าวไว้ว่า พึงทราบอายตนะภายนอก 6 นั่น เพราะอาศัยเหตุนี้
เราจึงกล่าวไว้เช่นนั้น
นี้เป็นหมวดธรรม 6 หมวดที่ 2 (2)
เรากล่าวคำนี้ไว้ว่า พึงทราบหมวดวิญญาณ 6 เพราะอาศัยเหตุอะไร เรา
จึงกล่าวไว้เช่นนั้น คือ
1. เพราะอาศัยจักขุและรูป จักขุวิญญาณจึงเกิด
2. เพราะอาศัยโสตะและเสียง โสตวิญญาณจึงเกิด
3. เพราะอาศัยฆานะและกลิ่น ฆานวิญญาณจึงเกิด
4. เพราะอาศัยชิวหาและรส ชิวหาวิญญาณจึงเกิด
5. เพราะอาศัยกายและโผฏฐัพพะ กายวิญญาณจึงเกิด
6. เพราะอาศัยมโนและธรรมารมณ์ มโนวิญญาณจึงเกิด
คำที่เรากล่าวไว้ว่า พึงทราบหมวดวิญญาณ 6 นั่น เพราะอาศัยเหตุนี้
เราจึงกล่าวไว้เช่นนั้น
นี้เป็นหมวดธรรม 6 หมวดที่ 3 (3)
เรากล่าวคำนี้ไว้ว่า พึงทราบหมวดผัสสะ 6 เพราะอาศัยเหตุอะไร เราจึง
กล่าวไว้เช่นนั้น คือ
1. เพราะอาศัยจักขุและรูป จักขุวิญญาณจึงเกิด ความประจวบแห่ง
ธรรม 3 เป็นผัสสะ2
