พระสุตตันตปิฎก มัชฌิมนิกาย อุปริปัณณาสก์ [4. วิภังควรรค] 7. สฬายตนวิภังคสูตร
[306] เรากล่าวคำนี้ไว้ว่า พึงทราบสัตตบท 36 เพราะอาศัยเหตุอะไร
เราจึงกล่าวไว้เช่นนั้น คือ โสมนัสอาศัยเรือน1 6 โสมนัสอาศัยเนกขัมมะ2 6
โทมนัสอาศัยเรือน 6 โทมนัสอาศัยเนกขัมมะ 6 อุเบกขาอาศัยเรือน 6 อุเบกขา
อาศัยเนกขัมมะ 6
ในสัตตบท 36 นั้น โสมนัสอาศัยเรือน 6 ประการ อะไรบ้าง คือ
1. โสมนัสย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้พิจารณาเห็นการได้เฉพาะซึ่งรูป
ที่พึงรู้แจ้งทางตา ที่น่าปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ ชวนให้รัก
ประกอบด้วยโลกามิส โดยเป็นของอันตนได้เฉพาะ หรือหวน
ระลึกถึงรูปที่ตนเคยได้มาก่อน อันล่วงลับ ดับ แปรผันไปแล้ว
โสมนัสเช่นนี้เราเรียกว่า โสมนัสอาศัยเรือน
2. โสมนัสย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้พิจารณาเห็นการได้เฉพาะซึ่งเสียงที่
พึงรู้แจ้งทางหู ...
3. โสมนัสย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้เห็นการได้เฉพาะซึ่งกลิ่นที่พึงรู้แจ้ง
ทางจมูก ...
4. โสมนัสย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้พิจารณาเห็นการได้เฉพาะซึ่งรสที่พึง
รู้แจ้งทางลิ้น ...
5. โสมนัสย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้พิจารณาเห็นการได้เฉพาะซึ่ง
โผฏฐัพพะที่พึงรู้แจ้งทางกาย ...
6. โสมนัสย่อมเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้พิจารณาเห็นการได้เฉพาะซึ่ง
ธรรมารมณ์ที่พึงรู้แจ้งทางใจ ที่น่าปรารถนา น่าใคร่ น่าพอใจ
ชวนให้รัก ประกอบด้วยโลกามิส โดยเป็นของอันตนได้เฉพาะ
หรือหวนระลึกถึงธรรมารมณ์ที่ตนเคยได้มาก่อน อันล่วงลับ ดับ
แปรผันไปแล้ว โสมนัสเช่นนี้เราเรียกว่า โสมนัสอาศัยเรือน
โสมนัสอาศัยเรือน 6 ประการนี้
